W roku 1410, w najbardziej dramatycznych dniach wielkiej wojny między Polską i Litwą a zakonem krzyżackim pozycja królewskiej małżonki, Anny Cylejskiej, była więcej niż marna. Wyruszając pod Grunwald Władysław Jagiełło pozostawił ją na Wawelu jak więźniarkę, a opiekę nad zamkiem i krajem powierzył arcybiskupowi Mikołajowi Kurowskiemu. Władczyni nie zamierzała jednak posłusznie słuchać ambitnego duchownego. Bardzo źle się to skończyło. Tyle że nie dla niej.
Wieści o mężowskim sukcesie obudziły w Annie Cylejskiej nową determinację. Wbrew otrzymanym poleceniom królowa nie zamierzała dłużej siedzieć cicho i podporządkowywać się woli otoczenia.
Reklama
W drugiej połowie 1410 roku podejmowała kroki tak stanowcze i suwerenne, jakby istotnie była zastępczynią Jagiełły – o czym niewątpliwie marzyła, zanim ten wyruszył na rozprawę z Krzyżakami.
Władczyni wysyłała listy do swojego stryja i dawnego opiekuna, hrabiego Celje Hermana, ale też do samego króla Węgier Zygmunta Luksemburskiego, biorącego udział w wojnie po przeciwnej stronie.
Nie były to wiadomości prywatne. Anna Cylejska oficjalnie wystąpiła w obronie pewnego obywatela Krakowa, który odwiedził Koszyce, by odebrać długi, ale na miejscu został bezprawnie zatrzymany i pozbawiony dobytku. W sprawie innego krakusa Cylejka zwróciła się aż do papieża. Tym razem chodziło o człowieka oskarżonego o czary i za karę wygnanego ze stolicy.
Wielka scysja, wielkie konsekwencje. Żona Władysława Jagiełły i zastępca króla
Tak energiczna postawa Anny nie każdemu była w smak, a u wielu dostojników musiała wręcz budzić popłoch.
Reklama
Panowie, którym oddano zarząd nad Wawelem, twierdzili, że w obliczu największej wojny od stuleci konieczna jest pełna koordynacja działań. Każdy list powinien odpowiadać interesom dworu, każda suplika, zapytanie czy pogróżka mieć imprimaturnieoficjalnego regenta, arcybiskupa Mikołaja Kurowskiego.
Królowa tymczasem uważała, że równie dobrze co członkowie rady koronnej i sam Kurowski wie, jakie sprawy wymagają interwencji i w jaki sposób należy je podejmować. Ostra scysja ze zwierzchnikiem polskiego Kościoła i zastępcą Jagiełły stała się nieunikniona.
Musiało to być starcie prawdziwie spektakularne. Anna została zbesztana i poniżona. Tym razem nie pozwoliła jednak, by zapędzono ją w kąt i znów zamknięto w złotej klatce. Na atak zamierzała odpowiedzieć atakiem.
Najcięższe oskarżenie. Co Anna Cylejska zarzucała arcybiskupowi Kurowskiemu?
Ożywiona, pewna swego, ale też pomna dawnych zniewag – gdy niesłusznie oskarżono ją nawet nie o jeden, ale kilka romansów – Cylejka sięgnęła po te same środki, przy użyciu których przed paroma laty to ją próbowano zniszczyć.
Reklama
Z działaniem poczekała, aż Jagiełło wróci z wojny, a Krzyżacy zgodzą się na warunki pokoju. Gdy przedpole było wreszcie czyste i nic nie odciągało uwagi monarchy, ruszyła do ofensywy. O tym, co stało się w roku 1411, pisał Jan Długosz.
Zdaniem kronikarza królowa oskarżyła arcybiskupa o „ciężką obrazę majestatu”. Konkretnie zaś o to, że… „namawiał ją do cudzołóstwa”.
W relacji brakuje szczegółów, łatwo jednak wyobrazić sobie zakres zarzutów. Anna twierdziła, że kiedy Jagiełło heroicznie bronił kraju przed najgorszym wrogiem, ryzykował życiem i podejmował najtrudniejsze z decyzji, pozostawiony na Wawelu arcybiskup usiłował uwieść mu żonę. Zalecał się do niej, a może nawet – pewny swojej bezkarności – już ją molestował!
„Surowy sądy” nad arcybiskupem
Cylejka perfekcyjnie utrafiła w słaby punkt Władysława, w jego piętę achillesową. Litwin był utalentowanym wodzem, dostojnym władcą, dalekowzrocznym politykiem. Ale stale był też wielkim podejrzliwcem i wprost niezrównanym zazdrośnikiem.
Nie da się stwierdzić, czy z miejsca uwierzył w oskarżenia, niemniej na pewno potraktował je z pełną powagą. Informacje o wszetecznym i wręcz konstytuującym zdradę stanu zachowaniu arcybiskupa natychmiast przeciekły poza zamek i obręb dworu.
Reklama
Jagiełło wezwał na pomoc kuzyna, księcia litewskiego Witolda, by wspólnie odprawić nad hierarchą „surowy sąd”. Kurowskiemu nakazano przyjazd do Glinian pod Lwowem, gdzie miały rozstrzygnąć się jego losy.
Arcybiskup nie tylko ruszył w drogę, ale też zabrał „niemałą ilość złota, w przekonaniu, że wspaniałymi darami obali skierowane przeciw niemu, pełne zawiści ataki”. Do celu nigdy jednak nie dotarł.
„Pokrzepiony jedynie sakramentem spowiedzi”
Niedaleko Krakowa „przypadkowo” (jak twierdził Jan Długosz) spadł z konia i doznał poważnego urazu. Wiedząc, „na jak wrogą jedzie rozprawę”, nie zarządził przystanku i nie odpoczywał. Jakieś dwa dni później zasłabł i „pokrzepiony jedynie sakramentem spowiedzi”, wyzionął ducha.
Żaden wyrok nie zapadł, ale reputacja Mikołaja Kurowskiego i tak na zawsze została zszargana. Kronikarz pisał o nim jako o człowieku „bardziej znanym z wielkich majątków niż z jakiegoś zbożnego dzieła dla Kościoła i ojczyzny”.
***
O następczyni królowej Jadwigi piszę znacznie szerzej w książce pt. Damy Władysława Jagiełły (Wydawnictwo Literackie 2021). Artykuł, który przeczytałeś powstał właśnie na jej podstawie. Pełna bibliografia tematu znajduje się w książce.
Fascynujące losy następczyń królowej Jadwigi
