Scena biblijna według dworskich konwencji późnego średniowiecza. Miniatura z XV wieku

Anna Cylejska i Krzyżacy. Polska królowa stała się dla zakonu wrogiem numer jeden. Dlaczego jej nienawidzili?

Strona główna » Średniowiecze » Anna Cylejska i Krzyżacy. Polska królowa stała się dla zakonu wrogiem numer jeden. Dlaczego jej nienawidzili?

Do drugiej żony Władysława Jagiełły przylgnęła wyjątkowo niepochlebna reputacja. Anna Cylejska spędziła w Polsce zaledwie kilkanaście lat, nie urodziła syna i następcy tronu, nigdy nie zjednała sobie też sympatii męża. Historycy odruchowo przyjmują więc, że była bezradna, bierna i podatna na obce wpływy. A już zwłaszcza wpływy krzyżackie.

„Mniej znające świat, mniej od mężczyzn doświadczone, łatwiej od nich zawierzały obłudnym słowom mnichów. Z natury zaś łagodne i miękkie, wojnom i wszelkiemu rozlewowi krwi, zwłaszcza między chrześcijanami przeciwne, pragnęły usilnie utrzymać pokój między zakonem a własnym narodem”.


Reklama


Tak o podejściu żon Władysława Jagiełły do zagrożenia krzyżackiego pisał XIX-wieczny historyk Klemens Kantecki. Na myśli miał między innymi Annę Cylejską, poślubioną przez króla w 1402 roku.

Podobne głosy można odnaleźć także w literaturze współczesnej. Małgorzata Duczmal, autorka cenionego leksykonu biograficznego dynastii Jagiellonów jest na przykład zdania, że Anna Cylejska była ogółem „cicha, uległa i posłuszna”, a w sprawach zagranicznych niczego od siebie nie wniosła.

Anna Cylejska na XIX-wiecznym obrazie Marcelego Krajewskiego
Anna Cylejska na XIX-wiecznym obrazie Marcelego Krajewskiego.

Cały pogląd o bierności królowej nie ma wcale oparcia w źródłach. A już za szczególną bzdurę należy uznać opinię, że Anna Cylejska nie interesowała się problemem krzyżackim, albo stawała po stronie zakonników w płaszczach z czarnymi krzyżami. Było wprost odwrotnie.

Wbrew rodzinie i wzorom

Stryj Marii, jej wieloletni opiekun i niemal przybrany ojciec Herman hrabia Celje otwarcie popierał Krzyżaków. Także najbliższy sojusznik hrabiego, król Zygmunt Luksemburski, stał po stronie wrogów Królestwa Polskiego. Nieżyjący ojciec Anny swego czasu brał nawet udział w krucjacie wymierzonej w Bałtów.


Reklama


Przykład krewniaków i naciski ze strony rodziny powinny skłaniać władczynię do opowiedzenia się po stronie zakonu i do zachęcania męża, by prowadził politykę zgodną z wolą wielkiego mistrza. Mimo to Anna Cylejska niezależnie, trzeźwo i niemal natychmiast opowiedziała się przeciwko ambicjom Malborka.

Zapomniana przeciwniczka zakonu

Za sprawą rodzinnych powiązań, a pewnie też biegłej znajomości języka niemieckiego, królową wcześnie zaczęto wciągać w spory polsko-krzyżackie.

Pasjonującą opowieść o czterech żonach jednego z najważniejszych władców w historii Polski w książce Kamila Janickiego pt. Damy Władysława Jagiełły (Wydawnictwo Literackie 2021).
O następczyni królowej Jadwigi piszę znacznie szerzej w książce pt. Damy Władysława Jagiełły (Wydawnictwo Literackie 2021). Artykuł, który czytasz powstał właśnie na jej podstawie.

Już w roku 1404, zaledwie kilkanaście miesięcy po monarszym ślubie, kupcy pruscy skierowali do niej list z pretensjami pod adresem handlarzy z Krakowa. Z kolei wiosną 1407 roku Anna była obecna w Złotorii, gdy doszło tam do spotkania jej męża z najwyższymi dostojnikami zakonu.

Najwidoczniej ani odpowiedź na epistołę, ani dalsze działania monarchini nie szły po myśli północnych sąsiadów Polski. W jednej z krzyżackich kronik wprost zanotowano, że druga żona Jagiełły szkodziła zakonowi. Mało tego: miała też podżegać do wojny z Krzyżakami.


Reklama


Krzyżacka intryga?

Zakon szybko uznał Annę Cylejską za niebezpiecznego przeciwnika. Niektórzy historycy twierdzą nawet, że nie kto inny, a wielki mistrz krzyżacki stał za obrzydliwą intrygą z jesieni 1407 roku.

Władysław Jagiełło, zawsze podejrzliwy i podatny na wrogie podszepty, dał się wówczas przekonać, że małżonka wdała się w romans oraz zaszła w nieślubną ciążę. Po jakimś czasie odwołał wprawdzie oskarżenia, ale powszechna opinia o królowej już została zszargana.

Taki bieg wydarzeń na pewno odpowiadał Krzyżakom. A haniebne sugestie mogły wyjść wprost od agentów zakonu aktywnych na polskim dworze.

Wróg numer jeden

Incydent nie zmienił postawy królowej Anny. W kolejnych latach nadal opowiadała się przeciwko zakonowi i to coraz głośniej oraz coraz bardziej stanowczo. Kulminacja jej zdroworozsądkowej kampanii wymierzonej w knowania wielkich mistrzów nastąpiła w roku 1414.

Zwołano wówczas wielki sobór kościelny do Konstancji. Na zjazd przybyły rzesze przedstawicieli kleru, poza tym też dostojnicy świeccy, dyplomaci, a nawet władcy. Anny Cylejskiej nie było wśród gości, ale polskie poselstwo zawiozło na obrady list królowej w sprawie konfliktu z Krzyżakami.

Scena biblijna według dworskich konwencji późnego średniowiecza. Miniatura z XV wieku
Scena biblijna według dworskich konwencji późnego średniowiecza. Miniatura z XV wieku.

Wiadomość była pełna pasji i absolutnie bezkompromisowa. Królowa piętnowała Krzyżaków za ich brutalne metody konwersji, ubolewała nad cierpieniami ciemiężonego przez nich ludu.

Poza tym wyrażała zdziwienie faktem, że zdradzieccy zakonnicy mieli czelność spotwarzać i poniżać Polskę oraz religijną misję nawróconego króla Jagiełły. Nie bała się wreszcie sugerować, że postawa Krzyżaków rzuca cień na całą społeczność chrześcijańską i wzywać uczestników soboru do stanowczej reakcji.


Reklama


Nie wiadomo, w jakich dokładnie okolicznościach odczytano list i na czyje ręce złożono jego kopie. Wydaje się jednak pewne, że epistoła zasiała ziarno wątpliwości i skierowała debatę na nowe tory. Ogromnie rozwścieczyła też władze zakonu, niespodziewanie zepchnięte do defensywy we własnym mateczniku.

Odtąd Krzyżacy już wprost uznawali Cylejkę za wroga numer jeden. A gdy królowa zmarła dwa lata później kronikarz zakonu pisał o zdarzeniu z ekscytacją i pogardą, nie kryjąc, że „dobrze się stało” iż odeszła kobieta, która tak bardzo zaszkodziła instytucji i jej renomie.

***

O następczyni królowej Jadwigi piszę w mojej książce pt. Damy Władysława Jagiełły (Wydawnictwo Literackie 2021). Dowiedz się więcej na Empik.com.

Fascynujące losy następczyń królowej Jadwigi

Zobacz wszystkie nasze artykuły o Annie Cylejskiej

Autor
Kamil Janicki

Reklama

Wielka historia, czyli…

Niesamowite opowieści, unikalne ilustracje, niewiarygodne fakty. Codzienna dawka historii.

Dowiedz się więcej

Dołącz do nas

Kamil Janicki

Historyk, pisarz i publicysta, redaktor naczelny WielkiejHISTORII. Autor książek takich, jak Pańszczyzna. Prawdziwa historia polskiego niewolnictwa, Wawel. Biografia, Warcholstwo czy Cywilizacja Słowian. Jego najnowsza książka toŚredniowiecze w liczbach (2024).

Rafał Kuzak

Historyk, specjalista od dziejów przedwojennej Polski. Współzałożyciel portalu WielkaHISTORIA.pl. Autor kilkuset artykułów popularnonaukowych. Współautor książek Przedwojenna Polska w liczbach, Okupowana Polska w liczbach oraz Wielka Księga Armii Krajowej.

Wielkie historie w twojej skrzynce

Zapisz się, by dostawać najciekawsze informacje z przeszłości. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.