Scena biblijna według dworskich konwencji późnego średniowiecza. Miniatura z XV wieku

Anna Cylejska i Krzyżacy. Polska królowa stała się dla zakonu wrogiem numer jeden. Dlaczego jej nienawidzili?

Strona główna » Średniowiecze » Anna Cylejska i Krzyżacy. Polska królowa stała się dla zakonu wrogiem numer jeden. Dlaczego jej nienawidzili?

Do drugiej żony Władysława Jagiełły przylgnęła wyjątkowo niepochlebna reputacja. Anna Cylejska spędziła w Polsce zaledwie kilkanaście lat, nie urodziła syna i następcy tronu, nigdy nie zjednała sobie też sympatii męża. Historycy odruchowo przyjmują więc, że była bezradna, bierna i podatna na obce wpływy. A już zwłaszcza wpływy krzyżackie.

„Mniej znające świat, mniej od mężczyzn doświadczone, łatwiej od nich zawierzały obłudnym słowom mnichów. Z natury zaś łagodne i miękkie, wojnom i wszelkiemu rozlewowi krwi, zwłaszcza między chrześcijanami przeciwne, pragnęły usilnie utrzymać pokój między zakonem a własnym narodem”.


Reklama


Tak o podejściu żon Władysława Jagiełły do zagrożenia krzyżackiego pisał XIX-wieczny historyk Klemens Kantecki. Na myśli miał między innymi Annę Cylejską, poślubioną przez króla w 1402 roku.

Podobne głosy można odnaleźć także w literaturze współczesnej. Małgorzata Duczmal, autorka cenionego leksykonu biograficznego dynastii Jagiellonów jest na przykład zdania, że Anna Cylejska była ogółem „cicha, uległa i posłuszna”, a w sprawach zagranicznych niczego od siebie nie wniosła.

Anna Cylejska na XIX-wiecznym obrazie Marcelego Krajewskiego
Anna Cylejska na XIX-wiecznym obrazie Marcelego Krajewskiego.

Cały pogląd o bierności królowej nie ma wcale oparcia w źródłach. A już za szczególną bzdurę należy uznać opinię, że Anna Cylejska nie interesowała się problemem krzyżackim, albo stawała po stronie zakonników w płaszczach z czarnymi krzyżami. Było wprost odwrotnie.

Wbrew rodzinie i wzorom

Stryj Marii, jej wieloletni opiekun i niemal przybrany ojciec Herman hrabia Celje otwarcie popierał Krzyżaków. Także najbliższy sojusznik hrabiego, król Zygmunt Luksemburski, stał po stronie wrogów Królestwa Polskiego. Nieżyjący ojciec Anny swego czasu brał nawet udział w krucjacie wymierzonej w Bałtów.


Reklama


Przykład krewniaków i naciski ze strony rodziny powinny skłaniać władczynię do opowiedzenia się po stronie zakonu i do zachęcania męża, by prowadził politykę zgodną z wolą wielkiego mistrza. Mimo to Anna Cylejska niezależnie, trzeźwo i niemal natychmiast opowiedziała się przeciwko ambicjom Malborka.

Zapomniana przeciwniczka zakonu

Za sprawą rodzinnych powiązań, a pewnie też biegłej znajomości języka niemieckiego, królową wcześnie zaczęto wciągać w spory polsko-krzyżackie.

Pasjonującą opowieść o czterech żonach jednego z najważniejszych władców w historii Polski w książce Kamila Janickiego pt. Damy Władysława Jagiełły (Wydawnictwo Literackie 2021).
O następczyni królowej Jadwigi piszę znacznie szerzej w książce pt. Damy Władysława Jagiełły (Wydawnictwo Literackie 2021). Artykuł, który czytasz powstał właśnie na jej podstawie.

Już w roku 1404, zaledwie kilkanaście miesięcy po monarszym ślubie, kupcy pruscy skierowali do niej list z pretensjami pod adresem handlarzy z Krakowa. Z kolei wiosną 1407 roku Anna była obecna w Złotorii, gdy doszło tam do spotkania jej męża z najwyższymi dostojnikami zakonu.

Najwidoczniej ani odpowiedź na epistołę, ani dalsze działania monarchini nie szły po myśli północnych sąsiadów Polski. W jednej z krzyżackich kronik wprost zanotowano, że druga żona Jagiełły szkodziła zakonowi. Mało tego: miała też podżegać do wojny z Krzyżakami.


Reklama


Krzyżacka intryga?

Zakon szybko uznał Annę Cylejską za niebezpiecznego przeciwnika. Niektórzy historycy twierdzą nawet, że nie kto inny, a wielki mistrz krzyżacki stał za obrzydliwą intrygą z jesieni 1407 roku.

Władysław Jagiełło, zawsze podejrzliwy i podatny na wrogie podszepty, dał się wówczas przekonać, że małżonka wdała się w romans oraz zaszła w nieślubną ciążę. Po jakimś czasie odwołał wprawdzie oskarżenia, ale powszechna opinia o królowej już została zszargana.

Taki bieg wydarzeń na pewno odpowiadał Krzyżakom. A haniebne sugestie mogły wyjść wprost od agentów zakonu aktywnych na polskim dworze.

Wróg numer jeden

Incydent nie zmienił postawy królowej Anny. W kolejnych latach nadal opowiadała się przeciwko zakonowi i to coraz głośniej oraz coraz bardziej stanowczo. Kulminacja jej zdroworozsądkowej kampanii wymierzonej w knowania wielkich mistrzów nastąpiła w roku 1414.

Zwołano wówczas wielki sobór kościelny do Konstancji. Na zjazd przybyły rzesze przedstawicieli kleru, poza tym też dostojnicy świeccy, dyplomaci, a nawet władcy. Anny Cylejskiej nie było wśród gości, ale polskie poselstwo zawiozło na obrady list królowej w sprawie konfliktu z Krzyżakami.

Scena biblijna według dworskich konwencji późnego średniowiecza. Miniatura z XV wieku
Scena biblijna według dworskich konwencji późnego średniowiecza. Miniatura z XV wieku.

Wiadomość była pełna pasji i absolutnie bezkompromisowa. Królowa piętnowała Krzyżaków za ich brutalne metody konwersji, ubolewała nad cierpieniami ciemiężonego przez nich ludu.

Poza tym wyrażała zdziwienie faktem, że zdradzieccy zakonnicy mieli czelność spotwarzać i poniżać Polskę oraz religijną misję nawróconego króla Jagiełły. Nie bała się wreszcie sugerować, że postawa Krzyżaków rzuca cień na całą społeczność chrześcijańską i wzywać uczestników soboru do stanowczej reakcji.


Reklama


Nie wiadomo, w jakich dokładnie okolicznościach odczytano list i na czyje ręce złożono jego kopie. Wydaje się jednak pewne, że epistoła zasiała ziarno wątpliwości i skierowała debatę na nowe tory. Ogromnie rozwścieczyła też władze zakonu, niespodziewanie zepchnięte do defensywy we własnym mateczniku.

Odtąd Krzyżacy już wprost uznawali Cylejkę za wroga numer jeden. A gdy królowa zmarła dwa lata później kronikarz zakonu pisał o zdarzeniu z ekscytacją i pogardą, nie kryjąc, że „dobrze się stało” iż odeszła kobieta, która tak bardzo zaszkodziła instytucji i jej renomie.

***

O następczyni królowej Jadwigi piszę w mojej książce pt. Damy Władysława Jagiełły (Wydawnictwo Literackie 2021). Dowiedz się więcej na Empik.com.

Fascynujące losy następczyń królowej Jadwigi

Zobacz wszystkie nasze artykuły o Annie Cylejskiej

Autor
Kamil Janicki

Reklama

Wielka historia, czyli…

Niesamowite opowieści, unikalne ilustracje, niewiarygodne fakty. Codzienna dawka historii.

Dowiedz się więcej

Dołącz do nas

Rafał Kuzak

Historyk, specjalista od dziejów przedwojennej Polski. Współzałożyciel portalu WielkaHISTORIA.pl. Autor kilkuset artykułów popularnonaukowych. Współautor książek Przedwojenna Polska w liczbach, Okupowana Polska w liczbach oraz Wielka Księga Armii Krajowej.

Wielkie historie w twojej skrzynce

Zapisz się, by dostawać najciekawsze informacje z przeszłości. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.