Poronienia, Brak anestezjologii, zagrażające życiu powikłania. Dla wielu kobiet średniowiecza ciąża i poród okazywały się prawdziwym horrorem. Tym bardziej muszą zadziwiać przykłady władczyń, które wydały na świat największą liczbę potomków. Takich jak Anna Przemyślidka.
Na średniowiecznych dworach książęcych wielodzietne małżeństwa nie należały do rzadkości. Chociaż urodzenie gromadki synów mogło łatwo zepchnąć kraj w odmęty wojny domowej, a nawet zagrozić jego istnieniu, to jednak liczne potomstwo długo uchodziło za prezent od losu i za dowód wielkiej przychylności sił nadprzyrodzonych.
Reklama
O księżnych, które co rok lub dwa wydawały na świat synów i córki otwarcie mówiono, że to Bóg im w dzieciach wynagradzał. Na pewno taka opinia krążyła o pochodzącej z Czech Annie Przemyślidce. Największej „rekordzistce” wielodzietności w dziejach dynastii Piastów.
W cieniu świętości
Czeska królewna Anna – córka panującego w Pradze Przemysła Ottokara I – wyszła za mąż już jako podlotek. Miała, jak się przypuszcza około 12 lat, gdy w roku 1216 poślubiła 25-letniego dynastę ze Śląska: Henryka, przez potomnych określanego przydomkiem Pobożny.
Roman Grodecki, autor klasycznego biogramu Anny, opublikowanego w 1935 roku, twierdził, że w nowym domu królewna momentalnie dostała się pod wpływy „świątobliwej” teściowej Jadwigi. Kobiety wiodącej „wzorcowe” życie w „religijnej atmosferze”, która w przyszłości miała został wyniesiona na ołtarze.
Tak pewnie było w istocie, a jednak Anna Przemyślidka nie przesiąkła każdym z ideałów wiązanych w XIII wieku z kobiecą pobożnością. Była to epoka, w której paniom pragnącym zdobyć miejsce w niebie zaczęto zalecać fizyczną czystość. Przykładowo na krakowskim tronie już niedługo miał zasiąść Bolesław Wstydliwy, nazywany tak z tego względu, że (ponoć z religijnych przesłanek) nigdy nie zebrał się na odwagę, potrzebną by odwiedzić małżonkę w łożnicy. Anna nie mogła być dla niego wzorem.
Reklama
Rekordzistka wśród żon Piastów
Jak ustalił wybitny genealog Kazimierz Jasiński, właśnie Anna Przemyślidka urodziła najwięcej dzieci spośród wszystkich małżonek Piastów. Bagatela – co najmniej piętnaścioro synów i córek w przeciągu trwającego ćwierć wieku małżeństwa.
Z tego grona pięcioro nieznanych z imienia potomków zmarło w dzieciństwie. „Małżeństwo to dostarcza najwcześniejszego dowodu na wysoką śmiertelność dzieci w dynastii piastowskiej” – podkreślał Jasiński. Zarazem aż dziesięcioro dzieci przetrwało do dorosłości.
<strong>Przeczytaj też:</strong> Żadna Polka w dziejach nie była bogatsza od niej. Jak zdobyła swoją fortunę?Niespełnione marzenia
Panujący nad znaczną częścią Śląska, Wielkopolską, a od 1238 roku także nad Małopolską Henryk Pobożny wydawał się najlepszym kandydatem do zjednoczenia kraju. Marzył o koronie, nigdy po nią jednak nie sięgnął. A to dlatego, że w 1241 roku na jego włości spadł wprost apokaliptyczny najazd Mongołów.
Henryk zginął w sławnej bitwie pod Legnicą w bliżej nieokreślonych okolicznościach. Podobno Anna Przemyślidka rozpoznała jego zmasakrowane ciało tylko dzięki temu, że książę miał u lewej stopy sześć, a nie pięć palców. „Po bohaterskim zgonie męża, wobec niepełnoletności synów, objęła jako regentka, zastępcze za nich rządy w kraju” – utrzymywał Roman Grodecki.
Anna, chcąc nie chcąc, pomogła rozbić mężowskie państwo na części, tak by zaopatrzyć poszczególnych synów. Jej potomkiem był słynący z ogromnej brutalności Bolesław II Rogatka. Poza tym zaś: Mieszko lubuski, Henryk III Biały, Konrad I głogowski i Władysław, przyszły arcybiskup Salzburga. Z pięciu znanych córek księżnej trzy zawarły dynastyczne małżeństwa z innymi Piastami. Dwie zostały natomiast przełożonymi klasztorów.
Sama Anna Przemyślidka dożyła wieku około sześćdziesięciu lat. „Ostatnie były najcięższe” – podkreślał Grodecki. Straciła władzę w nogach, a słudzy musieli ją nosić z miejsca na miejsce w specjalnym krześle. Doznawała też „rozlicznych, a niezasłużonych przykrości” ze strony franciszkanów, którym nie podobało się to, że popierała nie ich, lecz klaryski.
Reklama
Po tym jak zmarła w 1265 roku podjęto starania o jej kanonizację. Nie przyniosły skutku. Ale tytułu najbardziej wielodzietnej piastowskiej władczyni nikt już Annie nie odbierze.
Bibliografia
- Henryk II Pobożny [w:] Słownik władców polskich, red. J. Dobosz, Poznań 1997.
- R. Grodecki, Anna (1204-1265) [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. I, Kraków 1935.
- K. Jasiński, Rozważania o Piastach (Ze studiów nad genealogią Piastów. Cz. 2, „Herald”, nr 7 (1993).
Ilustracja tytułowa: Święta Jadwiga wyprawia syna przeciw Tatarom. Grafika XIX-wieczna.
2 komentarze