13 grudnia 1981 roku nikt nie zapytał Polaków czy życzą sobie wprowadzenia stanu wojennego i brutalnych represji wobec „Solidarności”. Sam Wojciech Jaruzelski twierdził, że działał w akcie patriotyzmu, by uratować kraj przed sowiecką ingerencją. Czy społeczeństwo mu uwierzyło? Jakie było poparcie dla stanu wojennego?
Pierwszy sondaż w sprawie wprowadzenia stanu wojennego został zorganizowany po równo dekadzie i już w następstwie upadku PRL-u. Był rok 1991, panowało demokratyczne uniesienie związane z transformacją ustrojową, a Wojciech Jaruzelski dopiero co usunął się w cień, nie mogąc zignorować przytłaczającego sukcesu wyborczego „Solidarności”.
Reklama
Z pozoru istniały okoliczności w pełni sprzyjające krytyce obalonego systemu i jego wodza. A jednak w temacie stanu wojennego Polacy wcale do takiej krytyki nie byli skłonni.
W pierwszych dniach grudnia 1991 roku ankieterzy państwowego Ośrodka Badania Opinii Publicznej (OBOP) przepytali łącznie 851 osób. Jak informowano w opublikowanym później raporcie:
Respondentów spytano czy według nich decyzja o wprowadzeniu stanu wojennego była uzasadniona czy też nie. Interesowało nas jak badani oceniali tę decyzję w grudniu 1981 roku, a jak teraz – z perspektywy czasu.
Jak oceniano stan wojenny w chwili jego wprowadzenia?
38% ankietowanych stwierdziło, że decyzja „Wrony” natychmiast spotkała się z ich poparciem. Z tego 13% uznało ją już na gorąco, w połowie grudnia 1981 roku, za „w pełni uzasadnioną”, a 25% – za „raczej uzasadnioną”.
Liczba tych, którzy wówczas sprzeciwiali się kierunkowi obranemu przez władze była nieznacznie, ale jednak mniejsza. 37% respondentów twierdziło, że uznali wprowadzenie stanu wojennego za „nieuzasadnione”, z tego zaledwie 19% miało w tej kwestii zupełną pewność.
Inni z przepytanych albo nie mieli w temacie zdania, albo też – uznali, że w roku 1981 byli zbyt młodzi, by oceniać polityczną rzeczywistość.
A jak z perspektywy dekady?
O ile jeszcze w 1981 roku liczba przeciwników i zwolenników stanu wojennego była zbliżona, o tyle w kolejnych latach nastąpiła kompletna zmiana sytuacji. Argumenty Jaruzelskiego na dobre zadomowiły się w umysłach Polaków.
W grudniu 1991 roku, z perspektywy dekady, aż 53% respondentów uważało decyzję o wprowadzeniu stanu wojennego za słuszną. Przeciwnego zdania było tylko 35%. Rozmyśliło się nawet wielu najbardziej zagorzałych krytyków wydarzeń z 13 grudnia. Odsetek osób przekonanych o tym, że decyzja była „zupełnie nieuzasadniona” spadł do zaledwie 16%.
Reklama
Ankietowani byli nawet bardziej zgodni w kwestiach szczegółowych. Aż 72% twierdziło, że stan wojenny „uchronił Polskę przed zbrojną interwencją ze strony Związku Radzieckiego”. 62% było zdania, że decyzja Jaruzelskiego „uchroniła Polskę przed wojną domową”.
Aż 53% mówiło też, że stan wojenny „był próbą ratowania gospodarki przed strajkami i anarchią”. Niewiele mniej, bo 48% stało na stanowisku, że decyzja z 13 grudnia „wprowadziła w kraju spokój i dała większe poczucie bezpieczeństwa”. Tylko 42% było przeciwnego zdania.
Jak oceniano Wojciecha Jaruzelskiego?
O ile jednak Polacy zgadzali się z politycznymi argumentami pierwszego sekretarza, o tyle nie mieli też złudzeń co do jego osobistych intencji. 80% respondentów przyznało, że stan wojenny „pozwolił osobom będącym na wysokich stanowiskach utrzymać władzę”.
Z drugiej strony zdecydowana większość respondentów sprzeciwiała się jakiemukolwiek ukaraniu sprawców stanu wojennego. Zdaniem 28% „osoby te uchroniły Polskę od jeszcze większego zła, za co należy im się szacunek”.
Reklama
32% sądziło z kolei, że Jaruzelskiego i jego pomagierów należy potępiać, ale nie – karać sądownie. Za postawieniem odsuniętego od władzy przywódcy przed sądem opowiadało się zaledwie 19% ankietowanych.
W 1991 roku aż 37% ankietowanych twierdziło poza tym, że również demokratyczne władze powinny mieć prawo wprowadzać stan wojenny, gdyby w przyszłości wymagała tego wewnętrzna sytuacja.
Stanowisko bez zmian
Opinie wygłaszane w 1991 roku nie uległy większym zmianom na przestrzeni kolejnych lat, a nawet dekad.
W 1996 roku – z perspektywy piętnastu lat – 51% respondentów popierało decyzję o wprowadzeniu stanu wojennego, a 35% było jej przeciwnych.
W najnowszym badaniu, przeprowadzonym przez Kantar Public w listopadzie 2016 roku, w związku z 35 rocznicą stanu wojennego, 43% respondentów stwierdziło, że decyzja Jaruzelskiego była uzasadniona. Przeciwne zdanie wyraziło tylko 28% respondentów.
Reklama
Bibliografia
- Opinie o stanie wojennym, OBOP 1991.
- Pamięć o stanie wojennym. Grudzień 2016, Kantar Public, 2016.
- Stan wojenny w opinii Polaków przed 15 rocznicą stanu wojennego, OBOP 1996.
