„Pojął za żonę Węgierkę, z którą miał syna Bezpryma, lecz i ją również przepędził”. To wszystko, co źródła mówią na temat drugiej małżonki Bolesława Chrobrego. Czyżby właśnie udało się odkryć tożsamość tajemniczej księżniczki?
Cytowana relacja pochodzi z kroniki biskupa Thietmara – jednego z podstawowych źródeł wiedzy o panowaniu pierwszego polskiego króla. Autor wspomniał w swoim obszernym tekście o wszystkich czterech żonach Chrobrego. Dwóm pierwszym poświęcił jednak zaledwie pojedyncze zdania. Były to małżeństwa krótkie i zakończone bezceremonialnym pozbyciem się partnerek.
Reklama
Szczególnie wiele pytań przynosi drugi z tych związków, zawarty prawdopodobnie w 986 roku. Urodził się z niego pierworodny syn władcy, przez co przepędzenie matki wydaje się wyjątkowo szokujące. Co więcej źródło nie pozwala w jasny sposób wskazać czyją córką była i jak nazywała się nieszczęsna władczyni.
Wadliwa teoria
Formułowano różne koncepcje na ten temat. Najczęściej, w oparciu o sporo późniejsze źródła, wskazywano, że na Bolesława Chrobrego wydano córkę węgierskiego księcia Gejzy – a tym samym siostrę świętego Stefana. Wyjaśnienie to było jednak wielokrotnie kwestionowane. Wątpił w nie autor Rodowodu pierwszych Piastów Kazimierz Jasiński, a także znany węgierski mediewista, György Györffy.
Ten ostatni zwrócił uwagę, że Thietmar kojarzył postać księcia Gejzy i podał sporo szczegółów na jego temat w innej partii swojej kroniki. Jeśli w tym konkretnym przypadku nie potrafił wskazać pochodzenia żony Chrobrego (a zrobił to przy wszystkich pozostałych małżonkach władcy!), to najwidoczniej była ona „latoroślą jednego z Arpadów, którego imienia Thietmar po prostu nie znał”.
Rozrośnięte struktury władzy w kraju Węgrów są słabo rozpoznane, podobnie jak genealogia pierwszych Arpadów. W efekcie połowica Chrobrego zadomowiła się w literaturze jako tajemnicza „N.N”.
Reklama
Inne spojrzenie
Nowe rozwiązanie zagadki zaproponował gdański mediewista profesor Błażej Śliwiński. Połączył on szereg przesłanek, które już wcześniej omawiano w literaturze.
Wskazał na interesy Mieszka I około 986 roku (małżeństwo zawarto w okresie wielkiej ekspansji Piastów na południe, kosztem Czechów) oraz sytuację polityczną na Węgrzech w tym czasie.
Wielkie historie co kilka dni w twojej skrzynce! Wpisz swój adres e-mail, by otrzymywać newsletter. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.
Gejza nie rządził bezpośrednio całym krajem, a tylko jego północno-zachodnią częścią. Na północnym wschodzie panowali cieszący się sporą niezależnością książęta siedmiogrodzcy.
„Logicznym jest domysł o większym zysku w celach realizacji politycznego planu [Mieszka] ze związków z rodem władców Siedmiogrodu, [niż z Gejzą]” – stwierdził Śliwiński.
Przypomniał też o istnieniu w tym czasie na Węgrzech grodu określanego mianem Bezprem (obecny Veszprem). Właściwie identyczne imię otrzymał syn Chrobrego, możliwe więc, że gród został założony lub był zarządzany przez jego przodka, bądź też krewnego.
Tej teorii nie sposób potwierdzić, wiadomo natomiast, że bliskie związki z ośrodkiem miała żona Gejzy, Sarolta, pochodząca… właśnie z dynastii książąt siedmiogrodzkich.
Reklama
Czy to tak miała na imię?
W oparciu o obszerną argumentację, zamieszczoną w książce Bezprym. Pierworodny syn pierwszego króla Polski Śliwiński doszedł do następujących wniosków:
Węgierska żona Bolesława Chrobrego najpewniej pochodziła z książąt siedmiogrodzkich, była córką Gyuli Starszego, syna Horka, a więc i także siostrą Sarolty. (…) Z przekazu „Gesta Hungarorum” znana jest jej siostra, imieniem Karolda. Nic o niej więcej ze źródeł nie wiadomo, jest to jedyna w ogóle o niej wzmianka.
Zdaniem autora najprawdopodobniej to właśnie wspomniana Karolda była drugą żoną Chrobrego i matką jego syna.
Historycy węgierscy twierdzą wprawdzie, że Karolda zawarła małżeństwo na Węgrzech i że była matką jednego z głównych wodzów armii świętego Stefana – wpływowego możnego Doboki. To jednak w żaden sposób nie podważa ustaleń profesora Śliwińskiego.
Reklama
Nie można wykluczyć, że wcześniej młoda księżniczka wdała się w krótkotrwały i brutalnie zakończony związek z wielkopolskim następcą tronu. Czy jednak tak rzeczywiście było?
Bibliografia
- Śliwiński B., Bezprym. Pierworodny syn pierwszego króla Polski, Avalon 2014.
- Györffy G., Święty Stefan. Król Węgier, Rytm, 2003.
- Jasiński K., Rodowód pierwszych Piastów, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 2004.
