Stanisław Leszczyński (20 października 1677, zm. 23 lutego 1766) – król polski i wielki książę litewski, książę Lotaryngii. Był dwukrotnie (w roku 1705 i 1733) wynoszony na polski tron i dwukrotnie zmuszany do ucieczki z kraju. Przedstawiciel magnackiego rodu Leszczyńskich.
Stanisław Leszczyński odebrał dobre wykształcenie, władał łaciną, francuskim, niemieckim i włoskim. Dzięki małżeństwu z Katarzyną Opalińską, zawartemu w 1698 roku, zyskał dostęp do znacznego majątku. Od 1699 roku był wojewodą poznańskim.
Reklama
W toku wielkiej wojny północnej opowiedział się stanowczo po stronie Szwedów. W nagrodę Karol XII osadził 28-letniego magnata na tronie jak swego figuranta. Wobec klęski protektora w bitwie pod Połtawą w 1709 roku Stanisław Leszczyński uciekł z Polski. W 1712 roku zawarł ugodę z Augustem II Mocnym, a w 1714 roku, ponownie ze szwedzkiego nadania, otrzymał władzę nad Księstwem Dwóch Mostów położonym w obecnej Nadrenii-Palatynacie.
Drugą próbę zdobycia polskiej korony Stanisław Leszczyński podjął w roku 1733, po śmierci Augusta II Mocnego, tym razem jako kandydat francuski. Zyskał poparcie szlachty w wolnej elekcji, ale pod osłoną wojsk rosyjskich doszło do jednoczesnego wyboru Augusta III Sasa. Leszczyński schronił się w Gdańsku, a w 1734 roku uciekł do Prus. Jego usunięcie stało się pretekstem do tzw. wojny o sukcesję polską.
W 1736 roku abdykował, w 1737 roku został księciem Baru I Lotaryngii. Pod jego nazwiskiem wydano wpływowy reformatorski traktat Głos wolny wolność ubezpieczający. Córka Stanisława Leszczyńskiego, Maria, w 1725 roku poślubiła króla Francji Ludwika XV.
Były król umarł w roku 1766 w tragicznych okolicznościach – był najstarszy wśród wszystkich ludzi, którym przyszło nosić polską koronę.
Książki o Stanisławie Leszczyńskim
Popularnonaukową biografię króla napisał Edmund Cieślak (Stanisław Leszczyński, Ossolineum 1994).
