Ile Polek umierało przy porodzie w czasach Rzeczypospolitej Obojga Narodów?

Strona główna » Nowożytność » Ile Polek umierało przy porodzie w czasach Rzeczypospolitej Obojga Narodów?

Józef Legowicz, autor XVIII-wiecznego poradnika pożycia małżeńskiego, przestrzegał, że gdy zbliża się termin porodu kobieta powinna przygotowywać się do niego „jak do śmierci”.

Nieszczęśniczkę czekały „przedłużone mordowania się”, tak okropne, jakby już umierała. Ale ciążyło też nad nią ryzyko samego zgonu, nierzadkie, „gdy dziecię się wydaje na świat”.


Reklama


Podobne opinie były w dawnej Polsce (ale też całej Europie) powszechne. Czy jednak były też słuszne?

Do 42 dnia po porodzie

W XVIII wieku wielu księży prowadzących księgi metrykalne zaczęło umieszczać w nich adnotacje o przyczynach zgonów. Jest to też okres, dla którego istnieją dane na tyle dokładne, że da się rekonstruować skład poszczególnych rodzin i ich losy. Demografowie są więc w stanie namierzać przypadki, gdy kobieta umierała w bezpośrednim następstwie porodu.

Kobieta w ciąży na obrazie Rafaela, ok. 1505-1506.

Niektórzy uważają, że każdy zgon, który nastąpił do 60 dni po rozwiązaniu należy uznać za jego skutek. Wytyczne Światowej Organizacji Zdrowia ograniczają tę cezurę do 42 dni.

10-20%. Olbrzymia umieralność kobiet na Śląsku

W Polsce badania w temacie są na razie nieliczne, ale już przynoszą pewien ogląd sytuacji.


Reklama


Krystyna Górna z Uniwersytetu Wrocławskiego przeanalizowała populację jednej z parafii XVIII-wiecznego Górnego Śląska, wówczas podległego władzy niemieckiej.

Ustaliła, że w tym miejsko-wiejskim środowisku 11% matek umierało w przeciągu 42 dni od wydania dziecka na świat. Rzeczywista śmiertelność okołoporodowa była nawet większa, bo dane nie uwzględniają przypadków śmierci w trakcie ciąży, na skutek powikłań, albo chociażby w efekcie spartaczonej próby usunięcia płodu.

Nowożytne wyobrażenie porodu. Koloryzacja – WielkaHISTORIA.

Na Dolnym Śląsku były z kolei miejsca, gdzie w XVIII stuleciu przy okazji porodu umierało nawet 20% kobiet. Nic więc dziwnego, jeśli przygotowywały się na ten moment, jak na własny pogrzeb.

W polskiej stolicy – jedna na sześćdziesiąt

Sytuacja wyglądała znacząco lepiej w dużych ośrodkach miejskich. W odniesieniu do Warszawy dane są znane z pierwszych lat po utracie niepodległości. Można je jednak bezpiecznie odnieść także do schyłkowego okresu istnienia Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Cezary Kuklo, autor kompendium Demografia Rzeczypospolitej przedrozbiorowej, podaje, że do zgonu matki w związku z porodem dochodziło w 1,5-1,7% przypadków. Śmierć nie groziła już więc jednej kobiecie na pięć czy dziesięć, ale – jednej na sześćdziesiąt.

Warszawa na tle Europy

Ceniony demograf dla porównania podał też statystyki zagraniczne. Wyglądały one nieco korzystniej niż warszawskie, a na pewno – o niebo lepiej niż śląskie.


Reklama


W wiejskich społecznościach Francji w następstwie porodu w drugiej połowie XVIII stulecia umierał 1% kobiet, w Niemczech 1,2%, w Londynie – też 1,2%. Najgorzej sytuacja wyglądała w Belgii. Tam umieralność była na poziomie 1,8%, a więc wyższym niż w Warszawie.

Przeczytaj też o tym, jak w dawnej Polsce wybierano termin ślubu. W grę wchodziły tylko cztery miesiące.

Bibliografia

  • Kuklo Cezary, Demografia Rzeczypospolitej przedrozbiorowej, Warszawa 2009.
  • Poradnik Józefa Legowicza o pożyciu małżeńskim z XVIII wieku, oprac. B. Rok, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Prace Pedagogiczne”, t. 126 (1998).
Autor
Kamil Janicki
Dołącz do dyskusji

Jeśli nie chcesz, nie musisz podawać swojego adresu email, nazwy ani adresu strony www. Możesz komentować całkowicie anonimowo.


Reklama

Wielka historia, czyli…

Niesamowite opowieści, unikalne ilustracje, niewiarygodne fakty. Codzienna dawka historii.

Dowiedz się więcej

Dołącz do nas

Rafał Kuzak

Historyk, specjalista od dziejów przedwojennej Polski. Współzałożyciel portalu WielkaHISTORIA.pl. Autor kilkuset artykułów popularnonaukowych. Współautor książek Przedwojenna Polska w liczbach, Okupowana Polska w liczbach oraz Wielka Księga Armii Krajowej.

Wielkie historie w twojej skrzynce

Zapisz się, by dostawać najciekawsze informacje z przeszłości. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.

Drodzy Czytelnicy! Nasza strona (jak niemal wszystkie inne) wykorzystuje pliki cookies i podobne technologie, między innymi po to, by dostosowywać treści reklamowe do zainteresowań i preferencji użytkowników. Aby to robić, potrzebujemy Waszej zgody.

Klikając przycisk "Przejdź do serwisu" lub zamykając to okno za pomocą przycisku "x" wyrażasz zgodę na przetwarzanie przez Ingens Media Sp. z o.o. oraz naszych zaufanych partnerów, twoich danych osobowych zapisanych w plikach cookies i innych podobnych technologiach w celu marketingowym, obejmującym w szczególności wyświetlanie spersonalizowanych reklam.

Zgoda nie jest obowiązkowa. Możesz też w dowolnym momencie ją cofnąć. Szczegóły dotyczące naszej polityki prywatności, zakresu zgód, a także wycofania i niewyrażenia zgody znajdziesz w naszej polityce prywatności. Tam też znajdziesz informacje na temat zasad przetwarzania danych oraz twoich uprawnień z tym związanych.

Poprzez korzystanie z serwisu bez zmieniania ustawień prywatności w twojej przeglądarce internetowej wyrażasz zgodę na przechowywanie w Twoim urządzeniu końcowym plików cookies i innych podobnych technologii służących do dopasowywania.