Jedno z najbardziej poruszających zdjęć XX wieku. Stało się symbolem smutnego losu setek tysięcy zwykłych ludzi

Strona główna » Międzywojnie » Jedno z najbardziej poruszających zdjęć XX wieku. Stało się symbolem smutnego losu setek tysięcy zwykłych ludzi

Zdjęcie Dorothea Lange Matka migrantka stało się symbolem losu, jaki spotkał setki tysięcy Amerykanów w trakcie Wielkiego Kryzysu. Podobnie jak jego bohaterka, poszukując pracy ludzie musieli opuścić swoje domy i ruszyć w drogę. Lange zapisała się w historii zresztą nie tylko tym jednym zdjęciem, o czym pisze Katy Hessel w książce pt. Historia sztuki bez mężczyzn.

Szybki postęp techniczny i rozwój ręcznych aparatów fotograficznych sprawiły, że fotografia stała się medium szeroko dostępnym.


Reklama


Od 1888 roku dzięki takim aparatom fotografowie mogli wyjść na ulice i rejestrować – we własnym, indywidualnym stylu – najważniejsze wydarzenia oraz sceny z życia codziennego.

Wielki Kryzys uderza w Stany Zjednoczone

Fotografia, jako nowa i mniej rozwinięta gałąź sztuki, była bardziej demokratyczna niż malarstwo, więc kobiety mogły ją uprawiać bez konieczności nadganiania i przebijania się przez dorobek setek lat męskiej dominacji.

Dorothea Lange (Rondal Partridge/domena publiczna).
Dorothea Lange (Rondal Partridge/domena publiczna).

Mogły tworzyć własną przestrzeń. Gdy świat pogrążał się w kryzysie, za pomocą fotografii opowiadały o jego upadku z przekonaniem i bez upiększeń, w sposób szczery i osobisty.

W październiku 1929 roku krach na nowojorskiej giełdzie doprowadził do wybuchu największego światowego kryzysu ekonomicznego, nazywanego Wielkim Kryzysem. W Stanach Zjednoczonych nałożyła się na to nieudolna polityka rolna, system dzierżawy gruntu i wieloletnia susza, która doprowadziła do erozji gleby i katastrofy ekologicznej.


Reklama


Wynikiem była wielka bieda, przez którą trzysta tysięcy ludzi musiało opuścić domy i ruszyć w drogę w poszukiwaniu zatrudnienia. Fotografka Dorothea Lange (1895–1965) pracowała wówczas w swoim atelier w San Francisco, ale w 1933 roku wyszła z aparatem na ulice, żeby fotografować bezrobotnych.

Zaangażowano ją w agencji Resettlement Administration, instytucji do spraw przesiedleń, powołanej w 1935 roku przez prezydenta Roosevelta jako część programu Nowy Ład, i ruszyła na Środkowy Zachód, by dokumentować losy tych, którzy stracili wszystko.

Tekst stanowi fragment książki Katy Hessel pt. Historia sztuki bez mężczyzn (Marginesy 2024).
Tekst stanowi fragment książki Katy Hessel pt. Historia sztuki bez mężczyzn (Marginesy 2024).

Zdjęcie potwierdziło status Lange

Opuszczone, zrujnowane chaty, sklecone naprędce namioty, rozległe krajobrazy i załamani ludzie – Lange robiła im bliskie, wręcz intymne portrety, opowiadając o ich losach i historii, której byli częścią. W 1936 roku zrobiła swoje najbardziej znane zdjęcie, Matka migrantka, ukazujące Florence Owens Thompson.

Kobieta patrzy gdzieś w dal, w niepewną przyszłość, na kolanach ma śpiące niemowlę, a przy sobie dwoje małych dzieci. Jej zmarszczone czoło i zatroskany wzrok zdradzają niepokój, zaś poszarpane ubranie – nędzę.

Matka migrantka. Najbardziej znane zdjęcie wykonane przez Lange (domena publiczna).
Matka migrantka. Najbardziej znane zdjęcie wykonane przez Lange (domena publiczna).

Zdjęcie natychmiast trafiło do gazet i rząd rozpoczął wysyłkę zaopatrzenia do obozu przesiedleńców (Owen Thompson już dawno pojechała dalej). To zdjęcie potwierdziło status Lange jako jednej z najbardziej znaczących osób wśród amerykańskich fotografek i fotografów.

Poruszające zdjęcia internowanych

Po japońskim ataku na bazę amerykańskiej marynarki wojennej w Pearl Harbor w 1941 roku władze USA internowały w obozach ponad sto tysięcy Amerykanów japońskiego pochodzenia (…). Lange została zatrudniona przez departament wojny, by dokumentować życie w obozach.


Reklama


Działania instytucji, które zleciły jej pracę, budziły jej sprzeciw, a jej pełne empatii zdjęcia wyraźnie opowiadają się po stronie prześladowanych, choć jako osoba zatrudniona przez władze była zobowiązana do zachowania neutralności.

Fotografowała młodych, starych, ludzi w domach i w obozach, ludzi stojących pod amerykańską flagą; wiele zdjęć jest bardzo poruszających. Na mnie największe wrażenie robią fotografie dzieci internowanych, przytłoczonych walizami większymi od nich, tak jak na zdjęciu Turlock, Kalifornia, 2 maja 1942.

Amerykańskie dzieci japońskiego pochodzenia internowane w 1942 roku (Dorothea_Lange/domena publiczna).
Amerykańskie dzieci japońskiego pochodzenia internowane w 1942 roku (Dorothea_Lange/domena publiczna).

Trudno na nie patrzeć, nie dzieląc smutku i upokorzenia z portretowanymi. Wiele zdjęć wykonanych przez Lange zostało zatrzymanych przez cenzurę i ujrzało światło dzienne długo po wojnie (departament posiadał do nich prawa).

Dopiero w 1988 roku rząd USA oficjalnie przeprosił za to, jak obywatele amerykańscy japońskiego pochodzenia zostali potraktowani we własnym kraju. Robiąc zdjęcia, Lange zwróciła uwagę opinii społecznej na ludzi w nędzy i w potrzebie, a jej fotografie przekraczają zarówno granice kulturowe, jak i granice czasu.

Źródło

Tekst stanowi fragment książki Katy Hessel pt. Historia sztuki bez mężczyzn. Jej polska edycja ukazała się w 2024 roku nakładem Wydawnictwa Marginesy. Przekład: Małgorzata Glasenapp.

Opowieść o sztuce bez mężczyzn

Autor
Katy Hessel

Reklama

Wielka historia, czyli…

Niesamowite opowieści, unikalne ilustracje, niewiarygodne fakty. Codzienna dawka historii.

Dowiedz się więcej

Dołącz do nas

Kamil Janicki

Historyk, pisarz i publicysta, redaktor naczelny WielkiejHISTORII. Autor książek takich, jak Pańszczyzna. Prawdziwa historia polskiego niewolnictwa, Wawel. Biografia, Warcholstwo czy Cywilizacja Słowian. Jego najnowsza książka toŚredniowiecze w liczbach (2024).

Rafał Kuzak

Historyk, specjalista od dziejów przedwojennej Polski. Współzałożyciel portalu WielkaHISTORIA.pl. Autor kilkuset artykułów popularnonaukowych. Współautor książek Przedwojenna Polska w liczbach, Okupowana Polska w liczbach oraz Wielka Księga Armii Krajowej.

Wielkie historie w twojej skrzynce

Zapisz się, by dostawać najciekawsze informacje z przeszłości. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.