Hanami na barwionym drzeworycie z końca XVIII wieku.

Kraj kwitnącej wiśni. Dlaczego ozdobne drzewo stało się symbolem Japonii?

Strona główna » Polecane » Kraj kwitnącej wiśni. Dlaczego ozdobne drzewo stało się symbolem Japonii?

„Odwieczny symbol” – pisze o ozdobnych drzewach wiśni japońska autorka zamieszkała w Londynie, Naoko Abe. W jej słowach nie ma żadnej przesady. Kwitnąca wiśnia – po japońsku: sakura – od niemal niepamiętnych czasów stanowi kluczowy element kultury wyspiarskiego kraju.

„Zapierający dech w piersiach widok kwitnących japońskich wiśni od przeszło 1000 lat inspiruje władców, poetów, artystów i zwyczajnych ludzi” – potwierdza Ann McClellan na kartach albumu The Cherry Blossom Festival. Sakura Celebration.


Reklama


Spoglądając na wiśnie. Tradycja hanami

Najpóźniej w epoce Heian, trwającej od schyłku VIII wieku, w Japonii upowszechniła się tradycja hanami: uroczystego przyglądania się kwitnięciu wiśni.

Początkowo był to zwyczaj związany z elitami, dworem cesarskim. Stopniowo zyskał uznanie także wśród samurajów. A w epoce Edo – między XVI i XIX wiekiem –  rozprzestrzenił się na wszystkie warstwy społeczeństwa.

Kwitnące wiśnie w Yoshiwarze. Japońska grafika z połowy XIX wieku.
Kwitnące wiśnie w Yoshiwarze. Japońska grafika z połowy XIX wieku.

Kwitnąca wiśnia stała się motywem legend, mitów, poezji, muzyki ludowej. Jej popularność wiązała się z pojęciami zaczerpniętymi z buddyzmu. Wiśnia symbolizowała (i wciąż symbolizuje) efemeryczność egzystencji oraz melancholię przemijania.

To też znak nowego życia i początku. Jak jednak podkreśla Naoko Abe, autorka właśnie wydanej w Polsce książki Anglik, który ocalił japońskie wiśnie, „harmonijne wyobrażenie” nie oddaje całej prawdy.


Reklama


Imperialne konotacje. Japońska wiśnia w służbie polityki

Sakura od drugiej połowy XIX wieku zaczęła być wykorzystywana jako symbol narodowy. „Proces ten nabrał ogromnego przyspieszenia w latach trzydziestych XX stulecia, gdy kolejne rządy wykorzystywały popularność sakury i jej imperialne konotacje jako narzędzie propagandy” – wyjaśnia Naoko Abe.

Pieśni, sztuki teatralne i podręczniki szkolne nie skupiały się już na symbolice życia, lecz raczej kojarzyły kwitnące wiśnie ze śmiercią.

Artykuł powstał między innymi na podstawie książki Naoko Abe pt. Anglik, który ocalił japońskie wiśnie. Ukazała się ona nakładem Wydawnictwa Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Celowo zmieniano interpretację klasycznych utworów poetyckich i wkrótce normą stało się przekonanie, że Yamato-damashii, „prawdziwy duch Japonii”, wyraża się między innymi w gotowości do oddania życia za cesarza – japońskiego żyjącego boga – na podobieństwo płatków wiśni umierających po krótkim, lecz pełnym chwały życiu.

Pieśni o wojsku i wiśni

Już po zwycięstwie nad Rosją w 1905 roku, na fali militaryzmu oraz dumy, w kraju posadzono miliony drzew. W szkołach podstawowych uczniowie „ciągle powtarzali pieśni o kwitnących wiśniach” i wojskowej ekspansji.


Reklama


Kolejne miliony sadzonek zamierzano skierować do Azji Wschodniej, by symbolicznie potwierdzić japoński podbój ogromnych terenów.

W okresie II wojny światowej wiśniowa symbolika miała osładzać żołnierzom wizję śmierci. Sakura towarzyszyła zwłaszcza pilotom kamikadze. Wielu zabierało gałązki wiśni do kokpitów swoich maszyn. Można się też było spotkać z opiniami, że polegli w walce odrodzą się właśnie w postaci wiśni.

Hanami na barwionym drzeworycie z końca XVIII wieku.
Hanami na barwionym drzeworycie z końca XVIII wieku.

Autorka książki Anglik, który ocalił japońskie wiśnie, podkreśla, że o kwitnących triumfalnie drzewach przestano śpiewać dopiero… po kapitulacji w 1945 roku. A imperialistyczne skojarzenia tak skutecznie wymazano z japońskiej świadomości, że ona sama zaczęła je poznawać dopiero po przeprowadzce do Londynu.

Przeczytaj też o losie brytyjskich kobiet pod japońską okupacją. Poruszające wspomnienia o strachu i poniżeniu.

Bibliografia

  1. Abe Naoko, Anglik, który ocalił japońskie wiśnie, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 2021.
  2. McClellan Ann, The Cherry Blossom Festival. Sakura Celebration, Bunker Hill Publishing 2005.
  3. Mizue Sawano. The Art of the Cherry Tree, Brooklyn Botanic Garden 2006.
  4. Sakura: Cherry Blossoms as Living Symbols of Friendship, Library of Congress (dostęp 12 lutego 2021).

„Cherry” Ingram i jego historia

Autor
Kamil Janicki
Dołącz do dyskusji

Jeśli nie chcesz, nie musisz podawać swojego adresu email, nazwy ani adresu strony www. Możesz komentować całkowicie anonimowo.


Reklama

Wielka historia, czyli…

Niesamowite opowieści, unikalne ilustracje, niewiarygodne fakty. Codzienna dawka historii.

Dowiedz się więcej

Dołącz do nas

Rafał Kuzak

Historyk, specjalista od dziejów przedwojennej Polski. Współzałożyciel portalu WielkaHISTORIA.pl. Autor kilkuset artykułów popularnonaukowych. Współautor książek Przedwojenna Polska w liczbach, Okupowana Polska w liczbach oraz Wielka Księga Armii Krajowej.

Wielkie historie w twojej skrzynce

Zapisz się, by dostawać najciekawsze informacje z przeszłości. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.