Kulturalni mieszczanie, odróżniający się od reszty „niezdarnych i nieokrzesanych” Polaków. Piękne rezydencje szlacheckie oraz wspaniałe świątynie. Właśnie taki obraz Krakowa wyłania się z Kroniki świata Hartmanna Schedela.
Norymberski lekarz, humanista i historyk poświęcił wiele lat życia na stworzenie monumentalnego dzieła zatytułowanego Liber cronicarum cum figuris et ymaginibus. Zgromadził w nim różnego rodzaju fakty, mity, legendy i dogmaty. W efekcie powstała swego rodzaju encyklopedia, która uważana jest za jedno z najważniejszych XV-wiecznych dzieł wydanych drukiem.
Reklama
Znakomite i prześwietne miasto
Kronika świata ukazała się w 1493 roku i doskonale oddaje stan wiedzy elit intelektualnych ówczesnej Europy. Także stan wiedzy… o polskiej stolicy.
Pisząc o Krakowie Schedel stwierdził, że to „znakomite i prześwietne miasto”. Dalej zaś bardzo plastycznie prezentował czytelnikom wygląd metropolii:
Miasto to jest po pierwsze otoczone wysokimi murami z blankami i wykuszami, basztami i wysokimi strażnicami dla trębaczy, dalej niewielkim starodawnym murem, a wreszcie objęte wałem usypanym z gruzu i fosami. Jedne z tych fos są napełnione wodą z rybami, inne mają zapuszczone brzegi.
<strong>Przeczytaj też:</strong> Życie codzienne i obyczaje Władysława Jagiełły. 10 zaskakujących faktówCiek wodny zwany Rudzisz [chodzi o Rudawę – RK] opływa całe miasto i porusza koła młyńskie, jest rozprowadzony po całym mieście przy pomocy koryt oraz rur podziemnych.
Miasto ma siedem bram, wiele pięknych i uroczych domów mieszczańskich, wiele ogromnych Bożych świątyń.
Astronomia na najwyższym poziomie
W tym miejscu norymberczyk przystępował do wyliczania tychże. Na liście nie mogło rzecz jasna zabraknąć kościołów Mariackiego, Świętej Trójcy, czy św. Anny. Pisząc o tym ostatnim uczony dodawał, że:
Przy tej czcigodnej świątyni rozciąga się wielce znakomita Szkoła Wyższa, obsadzona licznymi wykształconymi, przesławnymi i głęboko uczonymi mężami, gdzie to wykłada się liczne i różne rodzaje sztuk wyzwolonych i pielęgnuje się uczone pisarstwo.
Reklama
Autor oczywiście miał na myśli Akademię Krakowską. Podkreślał ponadto w innym miejscu, że na najwyższym poziomie stała w niej nauka astronomii, tak że „w całych Niemczech nie masz sławniejszej” uczelni pod tym względem.
Nie to co inni Polacy
Bardzo interesujący jest również fragment poświęcony krakowskiemu mieszczaństwu. Schedel bez żadnych ogródek dawał upust swoim uprzedzeniom pisząc, że „nasi rodzice uważali ludzi polskiej narodowości za lud chamski, nieokrzesany i niezdarny”. Jednocześnie od razu podkreślał, że:
to przecież życie mieszkańców tego miasta nie ma nic wspólnego z tego rodzaju polskimi obyczajami, albowiem są to z dziada pradziada obyczajni mieszczanie, odznaczający się cnotą, rozsądkiem oraz uprzejmością płynącą widocznie z powszechnej ogłady, uzyskanej karnością i życzliwością.
Jakby tego było mało, nawet dieta krakowian miała odbiegać o tego, co jedzono w innych rejonach kraju, bowiem:
<strong>Przeczytaj też:</strong> Polska w 1500 roku w liczbach. Zaskakujące statystki, których nie znajdziesz gdzie indziejCo do odżywiania się odbijają w widoczny sposób od polskiego obyczaju. Pośród wszelkiego rodzaju ulubionych posiłków używają zazwyczaj jako napoju wody syconej z jęczmienia i chmielu.
A jeżeli ten napój może służyć do zaspokajania pragnienia, to przecież nie wynaleziono także niczego dogodniejszego dla natury ludzkiej do odżywiania ciała.
Wielka, stołeczna siedziba
Pisząc o wzgórzu wawelskim kronikarz poza opisem katedry pod wezwaniem św. Wacława oraz dzisiaj już nieistniejących kościołów św. Michała i św. Jerzego stwierdzał, że znajdowały się tam również:
(…) piękne rezydencje szlachty i domy duchownych, którzy dniem i nocą czuwają w świątyniach. A dalej wielka stołeczna siedziba królewska wzniesiona z wielkich i rozmaitych budynków, naczelna stolica całego królestwa kędy został zgromadzony cały główny zasób skarbu Królestwa. Tamże odbywają się hołdy książęce i tamże z wielką pieczołowitością strzeże się królewskiej korony.
Reklama
Kleparz i Kazimierz
Autor w swoim opisie wspomniał także o Kleparzu, „w którym nie ma nic godnego opisu jak tylko znakomita święta główna świątynia Chrystusowego rycerza św. Floriana”. Schedel nieco więcej miejsca poświęcił za to Kazimierzowi, notując:
Na drugim brzegu Wisły leży miasto zwane Kazimierz zbudowane przez króla Kazimierza, dookoła którego płynie Wisła, kiedy się ona rozdziela u stóp zamku królewskiego.
W tymże mieście jest kościół św. Katarzyny braci zakonu św. Augustyna, a także kościół zwany przy Bożym Ciele Chrystusa, przy którym są kanonicy regularni, oraz inne liczne domy Boże
Tak oko prezentował się Kraków z przyległościami w dziele życia Hartmanna Schedela. Nic nie wskazuje na to żeby norymberski uczony kiedykolwiek odwiedził polską stolicę. Znał jednak innego niemieckiego humanistę Konrada Celtisa, który spędził w grodzie Kraka kilka lat. Można zatem przypuszczać, że to właśnie od niego pochodziły informacje na temat miasta.
Przeczytaj również o 15 największych mitach na temat średniowiecza. Czy ty też w nie wierzysz?
Reklama
Bibliografia
- Nicolaus C. Heutger, Hartmann Schedel, Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon, tom IX, 1995.
- Hartmann Schedel, O Krakowie, królewski, mieście kraju polskiego, przełożył Józef Mitkowski [w:] Krzysztof Baczkowski, Dzieje polski późnośredniowiecznej (1370-1506), Fogra 1999.
- Jan Wasilewski, Europejskie miasta w starodruku Liber Cronicarum (XV w.), Biblioteka Uniwersytecka KUL [dostęp: 23 grudnia 2019].
