Najstarsza panorama Wawelu i Krakowa malowana z natury

Najstarszy obraz Krakowa i Wawelu malowany z natury. Dlaczego historycy nie chcą go nikomu pokazywać?

Strona główna » Nowożytność » Najstarszy obraz Krakowa i Wawelu malowany z natury. Dlaczego historycy nie chcą go nikomu pokazywać?

W latach dziewięćdziesiątych XX wieku w zbiorach biblioteki uniwersyteckiej w Würzburgu dość niespodziewanie odkryto wyjątkową grafikę: pierwszą w dziejach panoramę Wawelu oraz otaczającej go zabudowy miejskiej malowaną nie z wyobraźni, lecz z natury. Treść obrazu jest jednak… osobliwa. I to do takiego stopnia, że historycy rzadko decydują się go reprodukować i zamieszczać w publikacjach poświęconych dziejom Krakowa oraz najsłynniejszej rezydencji polskich królów.

Widok Krakowa – a przede wszystkim Kazimierza – od południa powstał z inicjatywy pośledniego niemieckiego władcy, palatyna Renu Ottona Henryka Wittelsbacha.


Reklama


Rozrzutny i zadłużony dynasta w 1537 roku odwiedził Polskę, aby upomnieć się u króla o nigdy niewypłacony posag swojej babki – nieżyjącej już siostry Zygmunta Starego, Jadwigi Jagiellonki.

W długą podróż przez kontynent Wittelsbach zabrał ze sobą malarza, prawdopodobnie Matthiasa Gerunga, który miał uwieczniać kolejne mijane miejscowości. Owocem pracy był album zawierający kilkadziesiąt panoram, w tym także obraz „królewskiego miasta Craga w Boln”, a więc Krakowa w Polsce.

Palatyn Renu Otto Henryk Wittelsbach.
Palatyn Renu Otto Henryk Wittelsbach.

Z natury i… z błędami. Pierwsza prawdziwa panorama Wawelu

Autor zapomnianego na kilka stuleci barwnego widoku okolic Wawelu oglądał wzgórze zamkowe z oddalonego o nieco ponad dwa kilometry kopca Krakusa. Nie musiał kierować się wyobraźnią, a mimo to… przedstawił zabudowę rezydencji w sposób pełen błędów i przekłamań.

Na jego panoramie widać południowe mury obronne zamku, ale znajduje się w nich poza Lubranką tylko jedna baszta. Powinny zaś być cztery. Wszystkie wieże Gerung zwieńczył wprost monstrualnymi, spiczastymi hełmami, niemal podwajającymi ich wysokość. Dachy baszt na pewno nigdy tak nie wyglądały.


Reklama


Gmachy pałaców zlewają się poza tym z sobą, zupełnie brakuje kurtynowej ściany od południa, choć powinna być szczególnie dobrze widoczna. Rezydencja ma też dwa, a nie trzy rzędy okien: malarz zgubił zatem jedną kondygnację.

Można wymieniać jeszcze inne niedociągnięcia. Lepiej jednak zapytać, z czego wynikały, jeśli Gerung osobiście oglądał Wawel, a w swoich pracach wykazywał zwykle sporą dbałość o szczegóły.

Najstarsza panorama Wawelu i Krakowa malowana z natury
Najstarsza panorama Wawelu i Krakowa malowana z natury.

Skąd tak wiele pomyłek?

Rzecz przekonująco wyjaśnił profesor Jerzy Banach. Według niestrudzonego badacza dawnych widoków Krakowa i Wawelu Gerung nie tyle malował miasta z natury, co tylko przygotowywał robocze szkice, mające być podstawą przyszłych obrazów, na których stworzenie brakowało czasu w podróży.

Ostateczną wersję panoramy polskiej stolicy, tę, którą można oglądać dzisiaj, artysta wykonał już po powrocie do domu.


Reklama


Wówczas ani nie pamiętał dokładnie widoków, jakie roztaczały się przed nim parę miesięcy wcześniej, ani nie był zdolny skontrolować braków i niedokładności. Najwidoczniej bowiem podczas pobytu w Krakowie „przygotował za mało szczegółowych szkiców”.

Niedoceniany wizerunek Wawelu

Osobliwa stylistyka Wawelu z obrazu Gerunga, tak różna od faktycznej formy pałacu Zygmunta Starego, sprawia, że panorama rzadko jest powielana drukiem. Każdy badacz zdaje sobie bowiem sprawę z tego, że nie oddaje ona wiernie rzeczywistości, natomiast kolejne – już rzetelne – panoramy są młodsze zaledwie o kilka dekad.

Wawel na bardziej realistycznym drzeworycie z 1581 roku.
Wawel na bardziej realistycznym drzeworycie z 1581 roku.

Nie należy jednak z góry przekreślać wartości dzieła. Obraz oddaje także szczegóły realistyczne i możliwe do potwierdzenia w innych źródłach. Przede wszystkim widać na nim skutki wielkiego pożaru królewskiej rezydencji, który spustoszył zabudowania akurat, gdy budowa zamku była na ukończeniu.

Szkice do widoku powstały w 1537 roku, a efekt końcowy potwierdza, że dom Zygmunta wciąż nie miał wówczas – w rok po pożodze – całego dachu.

****

Powyższy tekst powstał w oparciu o moją książkę pt. Wawel. Biografia. To pierwsza kompletna opowieść o historii najważniejszego miejsca w dziejach Polski: o życiu władców, ich apartamentach, zwyczajach, o setkach innych lokatorów Wawelu i o fascynujących zdarzeniach, które rozgrywały się na smoczej skale przez ponad tysiąc minionych lat.

WIDEO: Polski król, który psuł się od środka

Autor
Kamil Janicki

Reklama

Wielka historia, czyli…

Niesamowite opowieści, unikalne ilustracje, niewiarygodne fakty. Codzienna dawka historii.

Dowiedz się więcej

Dołącz do nas

Rafał Kuzak

Historyk, specjalista od dziejów przedwojennej Polski. Współzałożyciel portalu WielkaHISTORIA.pl. Autor kilkuset artykułów popularnonaukowych. Współautor książek Przedwojenna Polska w liczbach, Okupowana Polska w liczbach oraz Wielka Księga Armii Krajowej.

Wielkie historie w twojej skrzynce

Zapisz się, by dostawać najciekawsze informacje z przeszłości. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.

Drodzy Czytelnicy! Nasza strona (jak niemal wszystkie inne) wykorzystuje pliki cookies i podobne technologie, między innymi po to, by dostosowywać treści reklamowe do zainteresowań i preferencji użytkowników. Aby to robić, potrzebujemy Waszej zgody.

Klikając przycisk "Przejdź do serwisu" lub zamykając to okno za pomocą przycisku "x" wyrażasz zgodę na przetwarzanie przez Ingens Media Sp. z o.o. oraz naszych zaufanych partnerów, twoich danych osobowych zapisanych w plikach cookies i innych podobnych technologiach w celu marketingowym, obejmującym w szczególności wyświetlanie spersonalizowanych reklam.

Zgoda nie jest obowiązkowa. Możesz też w dowolnym momencie ją cofnąć. Szczegóły dotyczące naszej polityki prywatności, zakresu zgód, a także wycofania i niewyrażenia zgody znajdziesz w naszej polityce prywatności. Tam też znajdziesz informacje na temat zasad przetwarzania danych oraz twoich uprawnień z tym związanych.

Poprzez korzystanie z serwisu bez zmieniania ustawień prywatności w twojej przeglądarce internetowej wyrażasz zgodę na przechowywanie w Twoim urządzeniu końcowym plików cookies i innych podobnych technologii służących do dopasowywania.