Z perspektywy czasu łatwo o wrażenie, że potężna dynastia Hohenzollernów zawsze rozdawała karty w polityce i budziła respekt na kontynencie. Tak wcale nie było. Bardzo długo ród Hohenzollernów odgrywał rolę w najlepszym razie trzeciorzędną. Awansował tylko dzięki wprost obsesyjnemu lojalizmowi względem wszystkich władców Niemiec i… zasobom pieniędzy, jaki potrzebowali zwierzchnicy całej Rzeszy.
Według rodowej legendy początki dynastii Hohenzollernów sięgają czasów karolińskich. Praszczurem rodu wedle tego podania był żyjący ok. 800 roku hrabia Thassilo, spokrewniony z Merowingami (a więc legitymujący się szlachetniejszą genealogią, aniżeli panujący wówczas Karolingowie).
Reklama
Początki legendarne i prawdziwe
Ta legendarna genealogia, powstała w kręgu szwabskich Hohenzollernów w XVI wieku, będzie szczególnie mocno ewokowana na początku XVIII wieku, gdy pierwszy z Hohenzollernów w 1701 roku włoży sobie królewską koronę na głowę jako „król w Prusach”.
Pozostając na gruncie historycznie weryfikowalnych przekazów, należy jednak stwierdzić, że początki Hohenzollernów sięgają zaledwie XI wieku. Pierwszą postacią, która pojawia się w źródłach, jest Burchardt I, pan na zamku Zolre (albo Zolorin) w Szwabii. Od XIII wieku jego potomkowie nazywają się już Hohenzollernami.
Sekret (skromnych) sukcesów
Swój polityczny los związali z dynastią Hohenstaufów, również wywodzącą się z południowo-zachodnich Niemiec. To dzięki ich protekcji hrabia Fryderyk von Zollern został w 1191 lub 1192 roku burgrabią cesarskiego miasta Norymbergi jako Fryderyk I (pomógł mu również mariaż z Zofią von Raabs, córką Konrada II, także burgrabiego Norymbergii). Od tego czasu przez kolejne stulecia urząd ten był dziedziczony przez przedstawicieli rodu Hohenzollernów.
W połowie XIII wieku dwaj synowie pierwszego burgrabiego Norymbergi z rodu Hohenzollernów, Fryderyk II i Konrad I – dali początek dwóm liniom dynastii: linii szwabskiej (Hohenzollern-Sigmaringen) oraz frankońskiej (na Ansbach i Bayreuth).
Reklama
Aż do początku XV wieku swoją pozycję w Rzeszy Hohenzollernowie budowali dzięki posiadłościom w południowych Niemczech (Szwabia i Frankonia). Na ich korzyść działała również żelazna zasada, której byli wierni od XII wieku – wspieranie każdorazowo panującej w Niemczech i rzymskim cesarstwie dynastii.
Najważniejsi protektorzy
W 1273 roku burgrabia Fryderyk III Hohenzollern wsparł wybór na króla Niemiec Rudolfa Habsburga. Elekcja ta kończyła w Niemczech tzw. Wielkie Bezkrólewie.
W XIV wieku przejściowo Hohenzollernowie związali się z Wittelsbachami, by ostatecznie stać się stronnikami nowej cesarskiej dynastii: Luksemburgów.
W 1363 roku burgrabia Fryderyk V otrzymał z rąk cesarza Karola IV godność księcia Rzeszy. Dwa lata wcześniej doszło do zaręczyn czteromiesięcznego syna cesarskiego (Wacława) z córką burgrabiego, Elżbietą.
Brandenburgia. Przełomowa zdobycz
Przełom w historii dynastii Hohenzollernów nastąpił na początku XV wieku, gdy władztwo rodu rozszerzyło się na północ Rzeszy z chwilą objęcia dzięki protekcji Zygmunta Luksemburskiego władzy w Brandenburgii.
Reklama
Początkowo władza ta miała charakter namiestnictwa, bo w takim charakterze (jako namiestnik)został powołany w 1411 roku przez króla rzymskiego (przyszłego cesarza) Zygmunta Luksemburskiego do brandenburskiego elektoratu burgrabia norymberski Fryderyk VI Hohenzollern.
Oficjalna ceremonia przekazania Brandenburgii w lenno pierwszemu elektorowi z dynastii Hohenzollernów (w tym charakterze Fryderyk VI zmienił się we Fryderyka I) nastąpiła dopiero w 1417 roku, podczas kończącego swoje obrady soboru powszechnego w Konstancji. Hołd lenny wszystkich stanów elektor Fryderyk I odebrał jednak już w 1415 roku.
Parę lat trwało, zanim nowy władca uporał się z buntem części brandenburskich feudałów i miast przeciw przybyszowi z Frankonii, który nie krył swoich zamiarów ukrócenia feudalnej anarchii, panującej w elektoracie od chwili wygaśnięcia w 1320 roku dynastii askańskiej.
Pieniądze za władzę
Należy dodać, że za każdym razem Zygmunt Luksemburski, odczuwający chroniczny brak pieniędzy, otrzymywał od Hohenzollerna w zamian za władzę w Brandenburgii pokaźny zastrzyk gotówki.
W 1411 roku było to 100 tysięcy guldenów, a w 1417 roku kwota wzrosła do 200 tysięcy guldenów. Już wcześniej, bo w 1402 roku, Luksemburczyk za sumę 63,2 tysiąca florenów węgierskich sprzedał zakonowi krzyżackiemu Nową Marchię, strategicznie ważną część elektoratu brandenburskiego, bo oddzielającą Wielkopolskę od Pomorza Zachodniego i Ziemi Lubuskiej.
Przybycie Hohenzollernów do Brandenburgii było, jak już zaznaczono, przełomem w dziejach samej dynastii. Odtąd o znaczeniu całego rodu decydować będzie ich pozycja nad Sprewą. Było ono również przełomem w dziejach Brandenburgii.
Od wygaśnięcia Askańczyków (1320), poprzez słabe rządy Wittelsbachów i Luksemburczyków (od 1378 roku), Brandenburgia pozbawiona była silnej władzy elektorskiej. Od panowania elektora Fryderyka I Hohenzollerna (rządził do 1426 roku) sytuacja ta zmieniła się.
Reklama
Kolejni brandenburscy elektorzy z tej dynastii konsekwentnie umacniali swoją władzę kosztem panów feudalnych. Takie osiągnięcie na swoim koncie mieli elektorowie Fryderyk II (1440–1470), Albrecht Achilles (1470–1486) oraz Jan Cicero (1486–1499). (…)
Marsz ku samodzielności
Piętnastowieczni elektorowie brandenburscy z dynastii Hohenzollernów (…) skrupulatnie dbali o interes własnej dynastii i elektoratu (słusznie upatrując tutaj pełnej zgodności interesów). Wykorzystywali przy tym każdą okazję, by poszerzyć swoje terytorium. I to nawet bez konieczności toczenia wojen.
W ten sposób w 1454 roku powróciła do Brandenburgii Nowa Marchia, zakupiona przez elektora Fryderyka II od zakonu krzyżackiego, pilnie poszukującego gotówki na potrzeby rozpoczętej właśnie wojny trzynastoletniej z Polską.
Był to największy nabytek terytorialny brandenburskich Hohenzollernów dokonany w XV wieku, ale nie jedyny. Dość powiedzieć, że gdy w 1417 roku obejmowali rządy w Brandenburgii, ich władztwo obejmowało obszar liczący ok. 23 tysięcy kilometrów kwadratowych. W 1499 roku wzrósł on do ponad 36 tysięcy kilometrów kwadratowych.
Reklama
W tym samym czasie brandenburscy Hohenzollernowie stawali się również coraz bardziej samodzielni politycznie.
W 1449 roku poczynili na tej drodze ważny krok, uzyskując zrzeczenie się przez arcybiskupstwo magdeburskie posiadanych od końca XII wieku praw do zwierzchności lennej nad ziemiami brandenburskimi położonymi na wschód od Łaby.
Źródło
Powyższy tekst stanowi fragment książki Grzegorza Kucharczyka pt. Hohenzollernowie. Władcy Prus. Ukazała się ona nakładem wydawnictwa Bellona w 2022 roku.
Tytuł, lead oraz śródtytuły pochodzą od redakcji. Tekst został poddany podstawowej obróbce korektorskiej.
