Wbrew wyobrażeniom włodarzy Petersburga, imperialna Rosja nigdy nie była krajem jednolitym narodowościowo. Dopiero jednak rozbiory Polski przyniosły prawdziwe trzęsienie ziemi. I zmieniły demografię Rosji w sposób, z którym carowie nie potrafili sobie poradzić.
Ludność państwa rosyjskiego w roku 1795 – a więc bezpośrednio po trzecim rozbiorze Rzeczypospolitej – oszacował historyk Władimir Kabuzan. Jego praca w tym temacie ukazała się w roku 1990 i uwzględniała charakter momentu dziejowego.
Reklama
41 milionów ludzi
Odmiennie od wcześniejszych i późniejszych badaczy, Kabuzan uwzględnił w składzie ludności imperium różne narody słowiańskie – także te, które u schyłku epoki nowożytnej nie miały jeszcze wykształconych elit i w pełni odrębnej tożsamości.
Autor ocenił, że Imperium Rosyjskie zamieszkiwało w 1795 roku łącznie 41 milionów ludzi. Z tego niespełna połowę stanowili Rosjanie (20 milionów, dokładnie 48,9% populacji). Ukraińców było 19,8% (8 milionów), a Białorusinów 8,3% (3,4 miliona).
Czwarty naród imperium?
Na czwartym miejscu Kabuzan umieścił Polaków. Było ich 2,53 miliona i stanowili 6,2% całej ludności państwa.
Można by pomyśleć – niewiele. Była to jednak zdecydowanie największa w imperium grupa o ściśle odrębnej tożsamości.
Reklama
Odrębna tożsamość
Przodkowie dzisiejszych Ukraińców i Białorusinów byli przez władze w Petersburgu uważani za Rosjan tylko kultywujących lokalne tradycje, nie zaś za przedstawicieli samodzielnych narodów. Ich asymilacja nie zawsze postępowała po myśli władz, ale w większości przypadków kończyła się sukcesem.
Z Polakami było inaczej. Od końca XVIII stulecia więcej niż co 20 mieszkaniec państwa carów należał do narodu posiadającego liczącą setki lat tradycję polityczną, kultywującego swoje pismo, alfabet, specyficzną kulturę.
Wielkie historie co kilka dni w twojej skrzynce! Wpisz swój adres e-mail, by otrzymywać newsletter. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.
Mniejszość we własnym kraju
Rosjanie nigdy wcześniej nie próbowali kontrolować tak wielkiej i różnej grupy etnicznej. Wszystkie powstania i klęski polityki zaborczej pokazały, że nie byli do tego ani przygotowani ani zdolni też po roku 1795.
Liczby zestawione przez Kabuzana mają przy okazji walor symboliczny. Zgodnie z danymi tego historyka, właśnie rozbiory Polski sprawiły, że Rosjanie przestali stanowić większość populacji we własnym kraju.
Katolicka fala. Zmiany w składzie wyznaniowym
Wpływ rozbiorów na rosyjskie państwo i kulturę imperium stanie się nawet bardziej oczywisty, gdy spojrzy się na zmiany w sytuacji wyznaniowej.
Władimir Kabuzan podzielił ludność pogrzebanej Rzeczypospolitej między innymi na Białorusinów, Polaków, Ukraińców i Żydów. Na mapie religijnej rewolucja była jednak o wiele bardziej jednorodna.
<strong>Przeczytaj też:</strong> Człowiek odpowiedzialny za rozbiory Polski miał jedną obsesję. Ktoś mógłby powiedzieć, że co najmniej chorobliwąW roku 1762 prawosławni stanowili 86,1% ludności imperium, katolicy mniej niż 1%, a Żydzi – zaledwie 0,3%. Rozbiory Rzeczypospolitej sprawiły, że liczebność zarówno drugiej, jaki i trzeciej grupy wystrzeliła w górę.
W 1795 roku prawosławnych było już tylko 72,3%, katolików 10,3% (co dziesiąty mieszkaniec imperium!), a Żydów – 2,3%.
Reklama
Narodowości imperium rosyjskiego w 1795 roku. Lista
Na koniec dokładne liczby. Według Władimira Kabuzana na całą populację Rosji, w roku 1795 wynoszącą 41 174 000 osób, składały się następujące narodowości:
1. Rosjanie – 20,12 mln osób (48,9% populacji),
2. Ukraińcy – 8,16 mln osób (19,8%),
3. Białorusini – 3,40 mln osób (8,3%),
4. Polacy – 2,53 mln osób (6,2%),
5. Finowie – 900 tysięcy osób (2,2%),
6. Litwini – 819 tysięcy osób (2%),
7. Tatarzy – 796 tysięcy osób (1,9%),
8. Łotysze – 722 tysiące osób (1,8%),
Reklama
9. Żydzi – 576 tysięcy osób (1,4%),
10. Estończycy – 483 tysiące osób (1,2%),
11. Inni (5,9%).
Przeczytaj też o tym, jak Katarzyna Wielka – Niemka ze Szczecina – została rosyjską carycą.
Bibliografia
- W.M. Kabuzan, Narody Rossii v XVIII veke, Moskwa 1990.
- W. M. Kabuzan, Rasprostrenie prawosławia i drugich konfessii w Rossii w XVIII―naczale XX w. (1719―1917 gg.), Moskwa 2008.
4 komentarze