„Fińska klika wojskowa rozpętała konflikt z ZSRR” – grzmiała sowiecka propaganda. Komuniści uważali się za ofiary. I rzekomo dlatego uderzyli na sąsiada natychmiast po tym, jak ten odmówił żądaniom terytorialnym wysuniętym przez Stalina.
24 sierpnia 1939 roku w Moskwie został podpisany układ o nieagresji między III Rzeszą a Związkiem Sowieckim, który do historii przeszedł jako pakt Ribbentrop-Mołotow. W dołączonym do niego tajnym protokole, dzielącym strefy wpływów w Europie Wschodniej i Środkowej, Sowieci zagwarantowali sobie możliwość przesunięcia granicy kosztem nie tylko Polski, ale też Litwy, Łotwy, Estonii, Rumunii i Finlandii.
Reklama
Po rozbiorze Rzeczpospolitej, dokonanej wspólnie z Niemcami, Kreml przystąpił do uzależniana republik nadbałtyckich. Litwie, Łotwie i Estonii narzucono (pod groźbą użycia siły) „traktaty o wzajemnej pomocy”, które stanowiły preludium do pełnej aneksji. W następnej kolejności Stalin skierował swoją uwagę na Finlandię.
Fińskie przygotowania do obrony i „Linia Mannerheima”
Finowie dobrze wiedzieli, że zagraża im sowiecka ekspansja. Zawczasu podjęto przygotowania do obrony, choć ograniczony budżet państwa nie pozwalał na wdrożenie bardziej zaawansowanych programów zbrojeniowych.
Przede wszystkim w rejonie Przesmyku Karelskiego, uznanym za najbardziej newralgiczny pod względem strategicznym, przystąpiono do rozbudowy około 130-kilometrowego systemu fortyfikacyjnego – „Linii Mannerheima”, nazwanej tak od nazwiska naczelnego wodza armii fińskiej marszałka Carla Gustafa Emila Mannerheima.
Pas umocnień blokował drogę Armii Czerwonej, nacierającej od strony Leningradu, a w kierunku fińskiej stolicy – Helsinek.
Reklama
Sowieckie ultimatum dla Finlandii
11 października 1939 roku na fińskiej delegacji wymuszono spotkanie z przedstawicielami sowieckiego reżimu. Rozmowy dyplomatyczne kilkukrotnie przerwano. Wreszcie Finowie zerwali je 13 listopada 1939 roku, po tym jak Kreml zażądał przesunięcia na północ granicy w rejonie Leningradu, przebiegającej zaledwie około 20 kilometrów od miasta.
Sowieckie władze żądały też trzydziestoletniej dzierżawy portu Hanko na skraju Zatoki Fińskiej. W zamian zaoferowały tylko kilkaset hektarów zupełnie bezwartościowego lasu za kołem podbiegunowym. Stalin nakazał wówczas inwazję. Odpowiedź odmowna sprawiła, że Stalin podjął decyzję o inwazji.
Bezczelna prowokacja i wybuch wojny zimowej
Pretekst do agresji dała Sowietom bezczelna prowokacja z 26 listopada 1939 roku. Fińska artyleria rzekomo ostrzelała w tym dniu sowiecki posterunek graniczny koło wsi Mainila na Przesmyku Karelskim. W incydencie miało zginąć 4 czerwonoarmistów a kilku innych odnieść rany. Bolszewicka propaganda ogłosiła natychmiast, że „fińska klika wojskowa rozpętała konflikt z ZSRR”.
Cztery dni później czerwone lotnictwo zbombardowało Helsinki i 15 innych, bezbronnych fińskich miast. Okręty Floty Bałtyckiej ostrzelały południowe wybrzeże kraju zaś sowieckie armie lądowe przekroczyły w kilku miejscach południową i wschodnią granicę Finlandii.
Z propagandowego punktu widzenia miał to być, podobnie jak wcześniej w Polsce, wzorcowy, „wyzwoleńczy” pochód Armii Czerwonej, realizowany pod hasłami takimi, jak chociażby: „Idziemy do Finlandii nie jako najeźdźcy, lecz jako przyjaciele i wyzwoliciele fińskiego narodu od ucisku obszarników i kapitalistów”.
„Rząd Ludowej Republiki Finlandii”
Już 1 grudnia ogłoszono w Moskwie powstanie „rządu Ludowej Republiki Finlandii”, kierowanego przez fińskiego komunistę i działacza Kominternu Otto Kuusinena.
Stalin oczywiście niezwłocznie uznał ten wykreowany przez samego siebie twór i oficjalnie nawiązał z nim „stosunki dyplomatyczne”.
Kuusinen nigdy jednak nie rozgościł się w Helsinkach, a jego rząd miał historię równie krótką i kompromitującą, co podobny „gabinet” utworzony w 1919 roku, by legitymizować spodziewany podbój Polski.
Reklama
Bibliografia
- Bazylow Ludwik, Wieczorkiewicz Paweł, Historia Rosji, Wrocław 2005.
- Bieszanow Władimir, Czerwony Blitzkrieg 1939-1940, Warszawa 2015.
- Czubiński Antoni, Historia powszechna XX wieku, Poznań 2009.
- Isajew Aleksiej, 10 mitów II wojny światowej, Warszawa 2018.
- Jowett Philip, Brent Snodgrass, Finlandia w wojnie 1939-1945, Warszawa 2010.
- Kołomyjec Maksym, Wojna Zimowa 1939-1940, Warszawa 2002.
- Kosiarz Edmund, Druga wojna światowa na Bałtyku, Gdańsk 1988.
- Kronika II wojny światowej, red. Kazimierz Stembrowicz, Warszawa 2004.
- Matusak Piotr, Edward Pawłowski, Tadeusz Rawski, II wojna światowa, Cz. 1 Niemieckie zwycięstwa, Warszawa 2013.
- Montefiore Simon Sebag, Stalin. Dwór czerwonego cara, Warszawa 2017.
- Moorhouse Roger, Pakt diabłów. Sojusz Hitlera i Stalina, Kraków 2015.
- Trotter William R., Mroźne piekło. Radziecko-fińska wojna zimowa 1939-1940, Wrocław 2007.
