Z Wielkim Murem Chińskim wiąże się nieskończenie wiele legend, zmyśleń i uproszczeń. Wreszcie zanika bzdurne przekonanie, że sławny system fortyfikacji dobrze widać z kosmosu, albo nawet, że jest to jedna z nielicznych ludzkich konstrukcji, o której można tak powiedzieć. Utrzymuje się za to nie mniej błędny pogląd, że Wielki Mur to konkretna budowla, wzniesiona w jednym czasie i w tym samym celu.
David Frye, autor książki Mury. Historia cywilizacji, podkreśla, że nie da się wskazać, kiedy dokładnie chińscy władcy zaczęli ogradzać swoje włości fortyfikacjami. W Państwie Środka, podobnie jak w Grecji, Egipcie czy Mezopotamii umocnienia – początkowo ziemne, potem drewniane, wreszcie kamienne i z cegły – „odegrały rolę akuszera cywilizacji”. Były starsze niż jakiekolwiek źródła pisane.
Reklama
„Najdłuższe cmentarzysko na ziemi”. Długi Mur pierwszego cesarza
Najwcześniejszą prawdziwie masową akcję budowania murów wiąże się z Qin Shi Huangiem – pierwszym cesarzem, niesławnym za sprawą bezwzględnych rządów i zamiłowania do drakońskich kar. W roku 221 p.n.e. założyciel dynastii Qin zakończył proces podboju skłóconych chińskich królestw. Wkrótce skoncentrował zaś wysiłki poddanych na odcięciu północnych granic od zawsze groźnych koczowników.
Dokładny przebieg linii umocnień – nazywanej często Długim Murem, dla odróżnienia od muru Wielkiego – nie jest znany. Nie wiadomo też jaka była jej łączna długość. Według Louise C. Slavicek nie ulega jednak wątpliwości zbrodniczy charakter tej budowy.
Autorka książki The Great Wall of China podaje, że podczas prac nad Długim Murem mogły umrzeć nawet setki tysięcy osób. Szacunek wydaje się przesadzony. Jest jednak faktem, że umocnienia ochrzczono potem mianem „najdłuższego cmentarzyska na ziemi”.
Prawdziwy Wielki Mur Chiński? Umocnienia dynastii Ming
Na przestrzeni kolejnych stuleci powstawały nowe mury, wały i punkty umocnione. Rozległe sekcje fortyfikacji wiąże się z czasami dynastii Han (202 p.n.e. – 220 n.e.). Własne przedsięwzięcia podejmowały też niemal wszystkie inne rody imperialne i nie tylko. Wielu badaczy za właściwy Wielki Mur Chiński uznaje jednak dopiero sekcje umocnień z późnego średniowiecza.
Reklama
Od 1271 do 1368 roku większość Chin znajdowała się pod panowaniem mongolskich najeźdźców. Zostali oni wreszcie wyparci przez dynastię Ming, sukces nie zakończył jednak krwawych zmagań z koczowniczymi hordami. Państwu Środka stale zagrażały ataki z północy.
David Frye podaje, że za panowania dynastii Ming doszło do niemal dwustu wojen Chińczyków z Mongołami. Jedyny sposób na ich przerwanie widziano w budowie linii umocnień, zdolnych pohamować natarcia nieustępliwych koczowników.
„Wielki Mur powstawał zrywami, w oddzielnych segmentach, często niesąsiadujących ze sobą, a nawet w odległych regionach. Nowe odcinki powstawały tam, gdzie Mongołowie znaleźli przejście” – czytamy na kartach książki Mury. Historia cywilizacji.
Celem nigdy nie było stworzenie jednej linii, zamykającej całą granicę państwa. Sekcje budowano zaś przez całe stulecia. Niektóre były odnawiane i wykorzystywane jeszcze w wieku XVII, podczas gdy niepotrzebne już umocnienia popadały w zapomnienie.
Reklama
Ile kilometrów na Wielki Mur Chiński?
Badacze tematu ogromnie różnią się w opiniach co do tego, jakie konstrukcje można uważać za część Wielkiego Muru Chińskiego. Szacunki zmieniają się zresztą wraz z odkrywaniem nowych fragmentów umocnień, rozsianych na przestrzeni tysięcy kilometrów.
Próbę kompleksowego opisania wszystkich zabytków podjęła przed parunastoma laty oficjalna agencja podległa chińskiemu Ministerstwu Kultury. W raporcie z 2009 roku podano, że Wielki Mur Chiński z czasów dynastii Ming miał długość 8850 kilometrów, z czego 70% przypadało na sekcje murowane, 4% na umocnienia ziemne, reszta zaś – na naturalne bariery terenowe, takie jak wzgórza czy rzeki.
Trzy lata później ukazały się nowe szacunki. Po uwzględnieniu wszystkich umocnień z wcześniejszych wieków, w tym nawet sprzed epoki pierwszego cesarza, Ministerstwo Kultury ogłosiło, że Wielki Mur miał jednak… aż 21 196 kilometrów długości!
W jego ramach uwzględniono 30 000 budynków, ponad 10 000 oddzielnych fragmentów murów i blisko 2000 sekcji wałów oraz fos. W oficjalnym komunikacie zaznaczono jednak, że do dzisiaj przetrwało tylko 8,2% z tego najszerzej rozumianego Wielkiego Muru Chińskiego, powstałego w okresie dwóch tysiącleci.
Bibliografia
- China’s Great Wall is 'longer than previously thought’, “BBC.com”, 6 czerwca 2012.
- Frye David, Mury. Historia cywilizacji, W.A.B. 2021.
- Great Wall of China 'even longer’, “BBC News”, 20 kwietnia 2009.
- Great Wall of China even longer than previously thought, “CBC News”, 6 czerwca 2012.
- Slavicek Louise C., The Great Wall of China, Chelsea House Publishers 2005.
Czy mury umożliwiły rozwój cywilizacji?
