Zburzenie Jerozolimy w wyobrażeniu XIX-wiecznego artysty.

Wojna żydowska (66-73). Dlaczego Żydzi zbuntowali się przeciwko Rzymianom?

Strona główna » Starożytność » Wojna żydowska (66-73). Dlaczego Żydzi zbuntowali się przeciwko Rzymianom?

Rok 70 przyniósł jedną z najstraszniejszych tragedii w dziejach kultury i religii żydowskiej. Po długiej, niezwykle zaciętej i krwawej wojnie domowej, Rzymianie zdobyli zbuntowaną Jerozolimę. Miasto zostało doszczętnie zniszczone, a ludność wymordowana lub sprzedana w niewolę. Dlaczego jednak doszło rebelii? Co popchnęło Żydów do buntu?

Pierwsza żydowska rewolta przeciwko zwierzchności Rzymu wybuchła w roku 66. Nie była to skrzętnie zaplanowana wojna wyzwoleńcza, ale żywiołowy bunt, sprowokowany przez działania jednego człowieka – prokuratora (namiestnika) Judei Gesjusza Florusa.


Reklama


Florus był urzędnikiem skorumpowanym, brutalnym i ogromnie pazernym. Niezadowolony z wysokości zebranych podatków, zdecydował się złupić skarbiec Świątyni Jerozolimskiej – najważniejszej instytucji świata żydowskiego. Zabrał siedemnaście talentów, a więc około 500 kilogramów srebra. Oficjalnie „na potrzeby Cezara”.

Dobry żart… masakry niewinnej ludności wart?

Z perspektywy Żydów był to akt świętokradztwa, ale jerozolimskie elity – z królem Herodem Agryppą II i najwyższym kapłanem Ananiaszem na czele – nie chciały dolewać oliwy do ognia i zaostrzać sporu. Kolejny krok wykonał sam namiestnik.

Model Jerozolimy z I wieku n.e.
Model Jerozolimy z początku I wieku n.e. Na pierwszym planie widoczna tak zwana Świątynia Heroda (fot. Ariely, lic. CC-BY-SA 3,0).

Na ulicach wzburzonej Jerozolimy pojawili się żartownisie, zbierający datki na rzecz żebraka Florusa, tak biednego, że musiał okraść Żydów, aby się utrzymać. Wieści o zniewadze wkrótce dotarły do uszu urzędnika. Wściekły przybył do miasta i zażądał wydania winnych.

Żydowscy przywódcy, zgodnie z prawdą, odpowiedzieli że nie są w stanie tego zrobić. Chodziło przecież o przypadkowych ludzi z tłumu. Florus, niezadowolony z takiej riposty, wyprowadził na ulice wojsko.


Reklama


Rzymscy żołnierze w ciągu jednego dnia wymordowali kilka tysięcy mieszkańców. Doszło nawet do tego, że chłostano i krzyżowano jerozolimczyków będących obywatelami Rzymu.

Wojna przeciw Rzymowi… i żydowskim władzom

Nawet ta masakra nie zachwiała lojalnością króla, najwyższego kapłana i szerokiej warstwy „umiarkowanej”. Do działania zerwała się jednak wściekła, uzbrojona i zdeterminowana mniejszość.

Do stłumienia żydowskiego powstania wysłano Wespazjana. O jego drodze do imperatorskiego tronu przeczytacie w powieści Roberta Fabbriego pt. Wespazjan. Cesarz Rzymu (Rebis 2021).

Na ulicach stanęły barykady, motłoch zaczął strzelać do żołnierzy, spychając ich do pałacu Heroda. Przerażony Florus wycofał się z miasta, walki trwały jednak nadal – tyle że w łonie społeczności żydowskiej.

Król Herod Agryppa II uciekł z miasta. Splądrowano jego majątki, podobnie jak domostwa innych przedstawicieli elit. Buntownicy spalili też archiwum zawierające skrypty dłużne, tak by nie musieć spłacać zaciągniętych kredytów.


Reklama


Niespodziewane sukcesy

Niezdyscyplinowane, pozbawione jednego przywódcy i celu, a także wewnętrznie skłócone masy o dziwo odnosiły sukces za sukcesem. Namiestnik był bezradny.

Grupa buntowników zdołała wedrzeć się nawet do najpotężniejszej rzymskiej twierdzy w regionie – tak zwanej Masady. Opanowano ją po krótkiej walce.

Zburzenie Jerozolimy w wyobrażeniu XIX-wiecznego artysty.
Zburzenie Jerozolimy w roku 70 w wyobrażeniu XIX-wiecznego artysty.

Wkrótce niezdyscyplinowany motłoch wyrżnął w pień także ostatni rzymski garnizon w samej Jerozolimie. Oszczędzono tylko dowódcę, Metiliusa. Został on jednak zmuszony do konwersji na judaizm i obrzezany.

Jakby tego było, powstańcy zamordowali najwyższego kapłana Ananiasza. W świątyni zaprzestano obowiązkowych ofiar w intencji zdrowia cesarza Nerona. To już zaś być otwarty akt zerwania z Rzymem.

***

W 67 roku cesarz Neron wyznaczył zadanie stłumienia rebelii Wespazjanowi – doświadczonemu dowódcy, który zasłużył się podczas podboju Brytanii. Zadanie zostało wykonane. Zanim jednak rzymskie legiony na powrót zajęły Jerozolimę, sam Wespazjan został wybrany nowym cesarzem. O jego drodze do władzy barwnie opowiada Rober Fabbri w powieści Wespazjan. Cesarz Rzymu (Rebis 2021).

Bibliografia

  • Goodman M., Rome and Jerusalem. The Clash of Ancient Civilizations, Knopf 2007.
  • Schafer P., The History of the Jews in the Greco-Roman World, Routledge 2003.
  • Sheppard Si, The Jewish Revolt AD 66-74, Osprey Publishing 2013.
Autor
Grzegorz Kantecki
1 komentarz

 

Dołącz do dyskusji

Jeśli nie chcesz, nie musisz podawać swojego adresu email, nazwy ani adresu strony www. Możesz komentować całkowicie anonimowo.


Reklama

Wielka historia, czyli…

Niesamowite opowieści, unikalne ilustracje, niewiarygodne fakty. Codzienna dawka historii.

Dowiedz się więcej

Dołącz do nas

Rafał Kuzak

Historyk, specjalista od dziejów przedwojennej Polski. Współzałożyciel portalu WielkaHISTORIA.pl. Autor kilkuset artykułów popularnonaukowych. Współautor książek Przedwojenna Polska w liczbach, Okupowana Polska w liczbach oraz Wielka Księga Armii Krajowej.

Wielkie historie w twojej skrzynce

Zapisz się, by dostawać najciekawsze informacje z przeszłości. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.