Była żoną przeklętego króla, którego obwiniano o wszystkie klęski, jakie spotykały Polskę przez kolejne stulecia. Żadnej innej władczyni korona nie przyniosła tak mało szczęścia. Straciła władzę i nie była w stanie zapobiec skrytobójczej śmierci męża. Nie uratowała nawet syna – otrutego przez tych, którzy nie chcieli dopuścić by zasiadł na tronie.
Taki przypadek nie zdarzył się ani nigdy wcześniej, ani później w naszych dziejach. O poszczególnych królowych Polski wiadomo mniej lub więcej. Ale tylko o żonie Bolesława Śmiałego można powiedzieć, że jest zupełną zagadką.
O istnieniu tajemniczej władczyni poinformował Gall Anonim. Zrobił to lakonicznie i z pominięciem jakichkolwiek szczegółów pozwalających zidentyfikować kobietę.
Reklama
Do wesela musiało dojść w latach 60. XI wieku, gdy książę był jeszcze młokosem. Wiadomo też, że władczyni wkrótce urodziła syna. Poza tym jednak jej biografia zawiera głównie białe plamy.
Kronikarz o zbyt bujnej wyobraźni
Następcy Galla Anonima w ogóle nie interesowali się postacią żony Bolesława Śmiałego. Wspomniał o niej dopiero Jan Długosz – człowiek tworzący przeszło trzysta lat później i znany z tendencji do zmyśleń oraz do łączenia faktów w istocie nie mających ze sobą nic wspólnego.
Niemal wszyscy historycy, którzy badali ten temat, sądzą, że kronikarzowi nie można dawać wiary. I że Wyszesława to tylko owoc jego wybujałej wyobraźni.
Długosz ni stąd ni zowąd stwierdził, że Bolesław pojął za żonę „córkę księcia Rusi, jedynaczkę, której przypadła w spadku po ojcu wielka część kraju”.
Podał kilka dat z jej życia, a także imię kobiety: Wyszesława. Problem w tym, że żadne wiarygodne źródła nie potwierdzają istnienia takiej postaci. Nie wiadomo kto dokładnie miałby być jej ojcem, a informacja o rzekomym spadku i jedynactwie brzmi wybitnie bałamutnie. Zwłaszcza, że na Rusi nie godzono się z dziedziczeniem tronów i ziem przez kobiety.
Nie da się zupełnie wykluczyć, że Długosz dysponował jakimiś dzisiaj zaginionymi zapiskami. Niemal wszyscy historycy, którzy badali ten temat, sądzą jednak, że kronikarzowi nie można dawać wiary. I że Wyszesława to tylko owoc jego wybujałej wyobraźni.
Skąd pochodziła tajemnicza królowa?
W ostatnich latach żony Bolesława szukano w Czechach i w Danii. Jeden badacz próbował też przemianować ją z Wyszesławy na Agnieszkę. Ale jego karkołomne wywody spotkały się głównie z szyderstwami. Wobec braku tropów naukowcy są zdani co najwyżej na luźne domysły.
Reklama
Profesor Krzysztof Benyskiewicz stwierdził z rezygnacją:
Trudno dziś rozstrzygnąć, czy pamięć królowej przyćmiły tragedie rodzinne, wybryki porywczego męża, opieszałość kronikarzy czy też najzwyklejszy przypadek.
Niezależnie co było przyczyną, efekt jest oczywisty. Drugą polską królową zupełnie wymazano z historii.
Szkoda, bo losy musiała mieć wprost powieściowe. Była żoną władcy słynącego z zapalczywości, nienasyconej ambicji i dumy. U jego boku niewątpliwie dostąpiła zaszczytu koronacji. Bolesław samowolnie wyniósł się do rangi króla w roku 1079. Obyczaj epoki stanowił zaś, że wraz z mężczyznami koronowano także ich małżonki.
Leżała jakby umarła, bez tchu i bez życia
Kiedy po uśmierceniu krakowskiego biskupa Bolesław został przegnany z kraju, królowa razem z nim wyruszyła na Węgry. Mąż rychło zginął w niejasnych okolicznościach. Ona zaś – po latach poniewierki – wróciła do Polski wraz z dobiegającym dorosłości synem – Mieszkiem.
Reklama
Nad Wisłę zawitała ponownie w 1086 roku. Nie zaznała tu spokoju. Już trzy lata później jej syn został otruty z polecenia politycznych konkurentów. To właśnie opowiadając o zgonie dynasty Gall Anonim wspomniał krótko o dawnej królowej. Pisał:
Biedna matka, gdy w sarkofagu składano szczątki nieodżałowanego chłopca, przez godzinę leżała jakby umarła, bez tchu i bez życia, i dopiero po egzekwiach biskupi ocucili ją wachlarzami i zimną wodą.
Bibliografia
- K. Benyskiewicz, Tajemnica żony Bolesława Szczodrego [w:] W kręgu Bolesława Szczodrego i Władysława Hermana, Wydawnictwo UWr, Wrocław 2010.
- T. Jurek, Agnes Regina. W poszukiwaniu żony Bolesława Szczodrego, „Roczniki Historyczne”, t. 72 (2006).
- K. Jasiński, Rodowód pierwszych Piastów, PTPN, Poznań 2004.
- G. Pac, Kobiety w dynastii Piastów. Rola społeczna piastowskich żon i córek do połowy XII wieku – studium porównawcze, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2013.
