W roku 38 – zaledwie parę miesięcy po tym, jak Gajusz Juliusz Cezar Germanicus, lepiej znany jako Kaligula, przejął władzę w Rzymie – doszło do tragedii. Nagle zmarła ukochana siostra imperatora, Druzylla. Co naprawdę łączyło szalonego władcę i kobietę momentalnie uznaną za boginię?
Ogłoszono żałobę publiczną. Sam Gajusz odczuł tę śmierć bardzo boleśnie — do tego stopnia, że nawet nie chciał wziąć udziału w pogrzebie. Rzymski kronikarz Swetoniusz pisał:
Reklama
Po śmierci Druzylli ogłosił całkowite zawieszenie wszystkich sądów, w czasie którego za sprawę gardłową poczytywano: śmiać się, myć się, obiadować z rodzicami albo żoną lub dziećmi. Nie panując już nad swym smutkiem, pewnej nocy opuścił stolicę, przeleciał przez Kampanię, podążył do Syrakuz i znowu stamtąd z równym pośpiechem powrócił, nie strzygąc włosów ani brody.
Odtąd zawsze, we wszystkich, choćby najważniejszych sprawach, nawet wobec zgromadzenia ludu lub wobec żołnierzy, przysięgi składał tylko na bóstwo Druzylli.
Trzy siostry, trzy boginie?
Nie dziwi to, jeśli się wie, jak wielką czułością Kaligula otaczał siostry. Podczas składania oficjalnych przysiąg kazał łączyć ich imiona ze swoimi. Wszystkie trzy otrzymały też wraz z [babką cesarza] Antonią przywileje westalek oraz honorowe miejsca na widowni podczas igrzysk.
[Poprzednicy Gajusza rozmyślnie ograniczali rolę związanych ze sobą kobiet, on jednak] akceptował (i z pewnością sam zasugerował) pomysł, żeby siostry zostały włączone do oficjalnych modłów senatu za zdrowie władcy, a także rozkazał bić monety, na których przedstawiano je jako trzy symboliczne bóstwa: Securitas, Concordia i Fortuna.Reklama
Kiedy umarła najukochańsza z rodzeństwa, Julia Druzylla, polecił uznać ją za boginię pod imieniem Panthea, oficjalnie ustanawiając kult, który przyznały jej jeszcze za życia miasta Wschodu, gdzie była „nową Afrodytą”.
W ten sposób została pierwszą tak uhonorowaną rzymską kobietą. Ba, senator, który oświadczył, że widział ją wstępującą do nieba, otrzymał 250 tysięcy sestercji nagrody. W ciągu następnych miesięcy Druzylli nie przestawano przyznawać najbardziej wyjątkowych zaszczytów. Dlaczego?
Miłość braterska czy kazirodztwo?
Ponoć Kaligula pozbawił ją dziewictwa, kiedy sam był jeszcze chłopcem. Być może przyłapała ich wtedy babka, Antonia. Ale to oczywiście „rewelacje” nieprzychylnych mu historyków. Od tamtego dnia Druzylla była podobno jego kochanką.
Mimo że w 33 roku zostaje ona żoną Lucjusza Longinusa, Kaligula nie wyrzeka się wyuzdanych igraszek miłosnych ze swą siostrą. Mało tego: Swetoniusz posądza go o uprawianie podobnych harców z dwiema pozostałymi siostrami, Agrypiną i Liwillą, które oddaje również w ręce swoich rozwiązłych kompanów.
Wielkie historie co kilka dni w twojej skrzynce! Wpisz swój adres e-mail, by otrzymywać newsletter. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.
Nie ma jednak potrzeby doszukiwać się kazirodztwa, aby wytłumaczyć smutek Kaliguli po stracie siostry. Druzylla była jedyną z jego sióstr, do której mógł mieć zaufanie, dlatego też kilka miesięcy wcześniej, w czasie choroby, wyznaczył ją na swoją następczynię.
Jakkolwiek daleko jej było do doskonałości i chociaż nie odczuwał wobec niej owego romantycznego przywiązania, o którym z takim upodobaniem się napomyka, była ona bez wątpienia lepsza od dwóch pozostałych sióstr, które musiał wkrótce potem zesłać, ponieważ spiskowały przeciwko niemu.
Reklama
Ślub z siostrą. Fanaberia czy wizja polityczna?
Być może rzeczywiście zamierzał poślubić Druzyllę — jeśli tak, to w celu realizacji koncepcji politycznej, jaką sobie wymarzył.
Ustrój wczesnego cesarstwa nazywany jest pryncypatem. Imperator miał ogromną władzę, lecz utrzymywano fikcję, że jest tylko „pierwszym senatorem” (princeps senatus), pierwszym wśród równych. Niektórzy historycy uważają, że Kaligula pragnął zastąpić pryncypat modelem hellenistycznej monarchii egipskiej.
Model egipsko-hellenistyczny to monarchia absolutna, w której uważany za boga władca rządzi wśród przepychu i bogactw, a dobrze opłacane wojsko wiernie go wspiera. Być może na takie poglądy cesarza miała wpływ młodość spędzona w domu babki Antonii, często bowiem bywali tam wschodni książęta o absolutystycznych poglądach. (…)
Zdecydowanie zwiększona władza cesarskich dworzan, w oczywisty sposób ograniczająca władzę senatu, była jedną z coraz wyraźniejszych oznak, że wizja cesarstwa, jaką ma Kaligula, znacznie odbiega od koncepcji Augusta i Tyberiusza. Obaj ci władcy starali się, jak mogli, by nie ujawniać swego autokratyzmu. Przeciwnie Kaligula, którego denerwowały takie pozory.
Reklama
Jeśli zatem zamierzał poślubić Druzyllę, to wzorem egipskich monarchów, którzy brali siostry za małżonki. Jego przodek, Marek Antoniusz, był przecież kochankiem Kleopatry. Ale wyprzedził swój czas. Ustrój zbliżony do absolutyzmu (dominat) ukształtował się w imperium dopiero dwieście lat później.
Źródło
Tekst stanowi fragment nowej książki Jarosława Molendy pt. Kaligula. Pięć twarzy cesarza (Lira 2020). Publikację znajdziesz w atrakcyjnej cenie na empik.com.
Tyran i szaleniec. Ale czy na pewno?
Tytuł, lead, śródtytuły i teksty w nawiasach kwadratowych pochodzą od redakcji. W celu zachowania jednolitości tekstu usunięto przypisy, znajdujące się w wersji książkowej. Tekst został poddany obróbce redakcyjnej w celu wprowadzenia większej liczby akapitów.
