Pozycja kobiet w starożytnej Grecji była nie do pozazdroszczenia. Ubezwłasnowolnione, spychane w cień, ściśle podporządkowane mężczyznom. Oficjalnie nie mogły mieć żadnego wpływu na politykę i sprawy państwa. Znalazły więc okrężną drogę do władzy.
Jan M. Bremmer, profesor religioznawstwa z Uniwersytetu w Groningen, podkreśla, że świątynie pełniły w starożytnej Grecji różnorakie funkcje. Dzisiaj wiele z nich może zaskakiwać.
Reklama
Były oczywiście miejscami, gdzie zanoszono modły do sił nadprzyrodzonych, a zwłaszcza – składano bogom ofiary. Poza tym jednak stanowiły namiastkę banków narodowych i państwowych archiwów. Istniały przybytki wyspecjalizowane w „kultach leczących”, a także świątynie z wyroczniami, których radzono się w najważniejszych sprawach.
Właśnie te ostatnie cieszyły się szczególnym prestiżem i ogromnymi wpływami politycznymi.
Nieodzowny fach
Przepowiadanie przyszłości stanowiło nieodłączny element życia w Grecji epoki antyku. Każdą wyprawę zbrojną i każdą bitwę poprzedzały praktyki dywinacyjne. Pytania na temat przyszłość zadawali Bogom zwyczajni ludzie, ale też władcy i przedstawiciele elit rządzących.
Wróżby poprzedzały zmianę praw, wypowiedzenie wojny, zawarcie sojuszu, albo ekspedycje mające na celu założenie nowych poleis.
<strong>Przeczytaj też:</strong> Najgorszy zawód starożytnej Grecji? Nie chcieli go wykonywać nawet niewolnicyPanowało przekonanie, że aby uzyskać najlepszy prognostyk i najskuteczniejsze wytyczne od sił nadprzyrodzonych, należy udać się do sprawdzonej wyroczni o zamierzchłej tradycji i renomie.
Rekomendacje takiej świątyni niejednokrotnie zmieniały kurs kluczowych wydarzeń. I co charakterystyczne: za najlepsze uważano te wyrocznie, gdzie przyszłość… przepowiadały kobiety.
Reklama
„Obdarta i nieuperfumowana”. Pierwsze wzmianki o sybillach i prorokiniach
Potężne i nieomylne wieszczki przewijają się w licznych dziełach greckiej literatury i w mitach.
Już Heraklit z Efezu, tworzący na przełomie VI i V wieku p.n.e., pisał o „Sybilli z rozedrganymi ustami, obdartej i nieuperfumowanej, mamroczącej rzeczy, z których nie należy się śmiać, bowiem z pomocą boga kobieta ta sięga swym głosem na dystans tysiąclecia”.
Nawet wcześniej o kobiecie posiadającej dar przepowiadania (katastrofalnej) przeszłości opowiadał Homer. To w jego Iliadzie oraz Odysei pojawiła się sławna Kasandra – córka króla Troi, wiedząca z wyprzedzeniem o nieuchronnym upadku miasta.
Homer i autorzy czerpiący inspirację z jego eposów, podkreślali, że nikt nie słuchał napomnień nieszczęsnej Kasandry. Historyczni Grecy brali sobie do serca tę historię. I o wiele poważniej traktowali napomnienia kobiet, o których sądzono, że potrafiły komunikować się z bogami.
Wielkie historie co kilka dni w twojej skrzynce! Wpisz swój adres e-mail, by otrzymywać newsletter. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.
„Prawie każdy naród miał proroków, którzy przepowiadali jego przyszłość” – komentują Przemysław Słowiński i Teresa Kowalik w książce Czas dobiega końca. – „Już w starożytności były wieszczki, czyli sybille, które przewidziały zagładę miast, regionów i całych krajów”.
Seans u Pytii
Zdecydowanie najsłynniejsze i najbardziej wpływowe były wieszczki ze świątyni Apolla w Delfach. Nazywano je pytiami (wbrew utartej opinii, nie było to miano jednej kobiety, ale raczej swoistej „kategorii” prorokiń, z których wiele mogło być aktywnych na raz, w jednym okresie).
O tym, jak wyglądała konsultacja z pytią pisze Pierre Bonnechere w pracy naukowej poświęconej greckim wróżbom:
<strong>Przeczytaj też:</strong> Wrzody, odpadające palce, nieustanna biegunka. Najstraszliwsza epidemia starożytnej GrecjiPetenci dokonywali rytualnego oczyszczenia wodą ze źródła Kastalii i uiszczali datek pieniężny (pelanos). Następnie składali ofiarę na ołtarzu Apolla, by uzyskać omeny, a wreszcie ruszali do pomieszczenia umieszczonego u podstaw świątyni, adytonu (…).
Pytia wieszczyła pijąc wodę i żując laurowe liście. Zasiadała w misie, ustawionej na trójnogu. (…)
Należało jej słuchać bez spoglądania na nią, musiał więc być w użyciu jakiś rodzaj zasłony, odgradzającej petentów od kapłanki.
Reklama
Najbardziej wpływowe greckie wieszczki
Przepowiednie wprawionej w trans kobiety były zwykle mętne i dawały pole do interpretacji. Zarazem jednak – traktowano je z ogromnym respektem i wdrażano w życie.
Tym samym kapłanki z Delf były w stanie wywierać wpływ na politykę Aten i innych potężnych państw-miast, w stopniu o jakim nawet arystokraci i czołowi politycy tylko marzyli.
Poza nimi wiele cenionych wieszczek działało także w innych świątyniach słynących ze sztuki wróżenia. Dobrze znany jest chociażby przykład prorokiń z Dodony (które sam Platon zrównywał z pytiami), z Claros i Didymy w Azji Mniejszej czy z Cumae – greckiej kolonii w Italii.
Drugie życie przepowiedni sybilińskich
Wyobrażenia o pytiach, sybillach i innych wieszczkach wywarły ogromny wpływ na kulturę rzymską. Następnie zostały przejęte przez chrześcijan i Żydów.
Reklama
„Członkowie żydowskiej diaspory przerabiali antyczne przepowiednie sybilli na nowe, już fikcyjne proroctwa” – pisze Annick Waegeman w pracy The Medieval Sybil. – „Chrześcijanie dodawali do nich kolejne. Obie grupy nawiązywały do dawnych wypowiedzi wieszczek, przeplatając autentyczne, pogańskie proroctwa z imitacjami”.
Kopiowane i upowszechniane od zarania średniowiecza zbiory przepowiedni nawiązujących do dawnych sybilli wciąż rozbudzają wyobraźnię.
Nie brakuje autorów, którzy starają się odnosić treść proroctw do historii Kościoła. Z takimi interpretacjami przepowiedni sybilińskich możecie zapoznać się na przykład w książce Przemysława Słowińskiego i Teresy Kowalik pt. Czas dobiega końca.
Także z czysto historycznej perspektywy znaczenie sybilli i pytii nie ulega wątpliwości. Przecież same te słowa do dzisiaj funkcjonują w języku, są obecne w kulturze i powszechnie zrozumiałe.
Przeczytaj również o tym co robił Nostradamus zanim zajął się przepowiadaniem przyszłości
Reklama
Najgłośniejsze i najbardziej kontrowersyjne przepowiednie w dziejach
Bibliografia
- Bonnechere P., Divination [w:] A Companion to Greek Religion, red. D. Ogden, Blackwell Publishing 2007.
- Bremmer J.N., Greek Religion, Oxford University Press 1994.
- Bowden H., Classical Athens and the Delphic oracle. Divination and democracy, Cambridge University Press 2005.
- Waegeman A., Medieval Sybil [w:] The Pagan Middle Ages, red. L.J.R. Milis, Boydell Press 1998.