Pierwsi inkwizytorzy działali indywidualnie i nie potrzebowali żadnych struktur, służby czy budynków. Ambicje ojca świętego i zajadłość samych inkwizytorów rosły jednak w zastraszającym tempie. A wraz z nimi – rosły też koszty.
Twórca papieskiej inkwizycji, Grzegorz IX (pontyfikat od 1227 do 1241 roku), nie powołał na jej potrzeby odrębnych struktur i nie zapewnił funduszy na działalność.
Reklama
Pierwsi inkwizytorzy byli indywidualnymi sędziami o nadzwyczajnych uprawnieniach, a nie członkami jakkolwiek rozumianej „organizacji”. Zadanie zdobycia środków na prowadzenie procesów przeciw heretykom spadało w całości na ich barki. Koszty zaś szybko rosły.
Do czego inkwizytorzy potrzebowali pieniędzy?
„Potrzeby finansowe nowej instytucji były znaczące” – podkreśla profesor Jörg Oberste w książce Heretycy i inkwizycja w średniowieczu.
Ponieważ inkwizytorzy działali niezależnie od lokalnych władz kościelnych, i ponieważ ojciec święty oczekiwał od nich coraz większego rozmachu i intensywniejszych prześladowań, potrzebowali własnych siedzib, więzień, funduszy na podróże (czy też raczej: polowania na rzekomych odstępców).
Aby utwierdzić swoją władzę, papiescy sędziowie zatrudniali też pomagierów oraz eskortę zbrojną. Dodatkowe koszty generowała biurokracja – praktykowano bowiem „rozbudowany system prowadzenia zapisów”.
Wielkie historie co kilka dni w twojej skrzynce! Wpisz swój adres e-mail, by otrzymywać newsletter. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.
Źródło nadużyć
Kto za to wszystko płacił? Nie Kościół, ale… ścigane i dręczone przez niego ofiary. Jak podkreśla Jörg Oberste, „w praktyce finansowanie inkwizycji było zapewniane przez konfiskatę mienia skazanych heretyków”.
Rozwiązanie to już od pierwszych lat prowadziło do utarczek między inkwizytorami oraz biskupami, również domagającymi się udziału w zyskach z procesów. Przede wszystkim jednak przyjęty system prowokował olbrzymie nadużycia.
Reklama
Włoski poeta Giovanni Boccaccio zgryźliwie komentował, że inkwizytorzy chętniej kierowali wzrok ku bogaczom, niż heretykom. I rzeczywiście nieraz zdarzało się, że to status społeczny oskarżonych, nie zaś ich faktyczne poglądy religijne, prowokował procesy inkwizycyjne.
Szantaż, grabież, wymuszenia
Oskarżenia o wymuszenia, szantaże i grabież majątku pojawiały się w niemal każdym miejscu, gdzie na szerszą skalę ruszała działalność inkwizytorów. Temat był też poruszany na zgromadzeniach hierarchów Kościoła, na przykład na soborze w Vienne w latach 1311-1312.
Stolica apostolska nie tylko nie hamowała procederu, ale wręcz wzmagała własny nacisk. Przykładowo w 1255 roku papież Aleksander IV zwolnił inkwizytorów działających w Burgundii i Lotaryngii, tłumacząc decyzję „brakiem funduszy”.
Dla innych sędziów był to jasny sygnał, że należy podwoić wysiłki. Jeśli nie na rzecz oczyszczenia Kościoła z nadużyć to przynajmniej – na rzecz większego dopływu srebra.
Reklama
Bibliografia
- Oberste Jörg, Heretycy i inkwizycja w średniowieczu, Wydawnictwo WAM, Kraków 2010.
