W warunkach rozciągniętych polskich linii i płytko urzutowanej obrony, niemiecki plan ataku na Rzeczpospolitą musiał przynieść zabójcze skutki. Jak przebiegała polska obrona we wrześniu 1939 roku? Jak zaciekły opór stawiło Wojsko Polskie w kampanii wrześniowej?
„Fall Weiss”, czyli niemiecki plan agresji na Polskę w 1939 roku, zgodnie z koncepcją wojny błyskawicznej (blitzkriegu) przewidywał wbicie w wybranych miejscach przez silne jednostki pancerne i zmechanizowane Wehrmachtu kilku koncentrycznych klinów z zachodu, południa i północy w kierunku głównego celu operacyjnego, jakim była Warszawa.
Reklama
Po przełamaniu frontu polskie oddziały miały być okrążane i likwidowane. Siłę ofensywną niemieckich oddziałów lądowych zamierzano wesprzeć z powietrza.
Zadaniem Luftwaffe było też atakowanie polskiego zaplecza. Działania miały na celu zdezorganizowanie głównych szlaków i węzłów komunikacyjnych. Bombardowania miast miały z kolei sterroryzować polską ludność cywilną i oddziaływać destrukcyjnie na jej morale.
Zabójcza strategia
W warunkach rozciągniętych polskich linii i płytko urzutowanej obrony taki sposób prowadzenia natarcia musiał być dla Wojska Polskiego zabójczy.
Niemiecka taktyka miała zaskoczyć Polaków i tak też się stało. Ale w pierwszych latach wojny Blitzkriegowi uległy też tak potężne armie, jak francuska czy sowiecka. Stało się tak, mimo że ich dowódcy mieli dość czasu, by przeanalizować przebieg działań wojennych w Polsce i wyciągnąć należyte wnioski.
Reklama
Niemieckie siły we wrześniu 1939 roku
Do agresji na Rzeczpospolitą Niemcy przeznaczyli 53 dywizje, w tym 15 szybkich: pancernych, lekkich i zmotoryzowanych. Przewaga w sprzęcie była przygniatająca. Najeźdźcy posiadali 2600 czołgów, 1000 samochodów pancernych, 6000 dział i 2100 samolotów.
Główne niemieckie uderzenie miało wyjść ze Śląska siłami 10. Armii (z zadaniem przełamania pozycji polskich między Kielcami a Pabianicami i wyjścia nad Wisłę) oraz 8. Armii (nacierającej w kierunku Łodzi i Warszawy). Ich działania miała wspierać 14. Armia uderzająca z terenów Słowacji. Te trzy formacje wchodziły w skład Grupy Armii „Południe”.
Z Prus Wschodnich w kierunku Warszawy oraz wzdłuż Bugu na południe nacierała z kolei 3. Armia, natomiast maszerująca z niemieckiego Pomorza 4. Armia miała za zadanie odciąć Pomorze Gdańskie. Te wojska wchodziły w skład Grupy Armii „Północ”.
Błyskawiczne uderzenie. Pierwsze dni wojny obronnej 1939 roku
Wojna zaczęła się bez wypowiedzenia wczesnym rankiem 1 września 1939 roku. Polskie wojska już w ciągu pierwszych trzech dni przegrały bitwę graniczną, choć w niektórych miejscach stawiały agresorowi zażarty opór, przysparzając mu znacznych strat.
Wielkie historie co kilka dni w twojej skrzynce! Wpisz swój adres e-mail, by otrzymywać newsletter. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.
Zwłaszcza pod Mokrą czołgiści niemieckiej 4. Dywizji Pancernej odebrali prawdziwą lekcję pokory od żołnierzy Wołyńskiej Brygady Kawalerii, którzy zniszczyli 20 czołgów i 50 innych pojazdów mechanicznych wroga.
Na umocnionej pozycji mławskiej oddziały polskiej 20. Dywizji Piechoty z powodzeniem odpierały ataki sił niemieckich, które w końcu zmuszone były je oskrzydlić. Zagroziło to tyłom broniących się wojsk polskich. Fortyfikacje pod Mławą trzeba było opuścić.
Reklama
Załamanie polskiej obrony
Ostatecznie polski plan obrony „Zachód” załamał się, a oddziały Wojska Polskiego zostały zmuszone do odwrotu. W tej sytuacji Naczelny Wódz rozkazał armiom odciętym na lewym brzegu Wisły bronić się w rejonie Modlina i Warszawy, natomiast reszcie sił, którym udało się przedrzeć na wschód, oprzeć dalszą obronę o tak zwane Przedmoście Rumuńskie.
W międzyczasie Niemcy zaczęli okrążać wojska polskie. XIX Korpus Pancerny pod dowództwem gen. Heinza Guderiana uderzył z Prus Wschodnich i po przełamaniu polskiego oporu pod Wizną ruszył na Brześć Litewski i Rawę Ruską, gdzie połączył się z nacierającym od południa XXII Korpusem Pancernym.
Reklama
8 września niemieckie czołgi 4. Dywizji Pancernej podjęły próbę zdobycia z marszu Warszawy. Ten pierwszy atak został odparty i mimo ponawianych przez kolejne dwa dni szturmów na stolicę, niemieckie oddziały zostały z dużymi stratami odrzucone.
Sama 4. Dywizja Pancerna poniosła najcięższe straty ze wszystkich jednostek pancernych Wehrmachtu – pod Mokrą i w walkach o Warszawę straciła 81 czołgów.
Nóż w plecy. Sowiecka inwazja 17 września 1939 roku
Polska obrona jako całość rozsypała się 17 września 1939 roku po agresji Armii Czerwonej.
620 000 czerwonoarmistów w pierwszym rzucie, wspieranych przez 4700 czołgów, 5000 dział i moździerzy i prawie 3300 samolotów przekroczyło polską granicę, której broniło jedynie 25 słabych batalionów KOP.
Pomimo słynnego rozkazu Rydza-Śmigłego – „Z bolszewikami nie walczyć…” – niektóre polskie oddziały stawiły opór nowemu napastnikowi. Część wojska przeszła przez granicę do Węgier, Rumunii i krajów nadbałtyckich. To samo zrobili członkowie rządu, prezydent oraz Naczelny Wódz.
Niełatwa walka. Niemieckie straty we wrześniu 1939 roku
Straty Wehrmachtu świadczą o tym, że kampania w Polsce nie była dla Niemców taka łatwa, jak się powszechnie przyjmuje. Agresorzy stracili w kampanii wrześniowej około 10 000–16 000 zabitych, 30 000 rannych i 3400 zaginionych.
Straty w sprzęcie wynosiły około 1000 czołgów i samochodów pancernych, 195 dział, 11 500 samochodów i motocykli oraz 521 samolotów zniszczonych i ciężko uszkodzonych, z czego 330 bezpowrotnie.
Do kampanii na Zachodzie osiem miesięcy później Niemcy wyruszyli mając 2683 czołgi i 800 samochodów pancernych, co świadczy o tym, że cała ich dotychczasowa produkcja wozów bojowych poszła na uzupełnienie strat spowodowanych walkami w Polsce.
Reklama
****
Powyższy tekst przygotowałem na potrzeby książki Chwile przełomu (Bellona 2021). To wspólna praca autorstwa publicystów portalu WielkaHISTORIA.pl, ukazująca kluczowe punkty zwrotne w dziejach Polski.
Nasi najlepsi publicyści o wydarzeniach, które zmieniły dzieje Polski
Bibliografia
- Messenger Charles, Sztuka Blitzkriegu, Warszawa 2002.
- Piekałkiewicz Janusz, Polski Wrzesień. Hitler i Stalin rozdzierają Rzeczypospolita 1 IX 1939 – 17 IX 1939, Warszawa 2004.
- Polski czyn zbrojny w II wojnie światowej. Wojna obronna Polski 1939, Warszawa 1979.
- Solarz Jacek, Fall „Weiss” 1939, Warszawa 1998.
- Wieczorkiewicz Paweł Piotr , Kampania 1939 roku, Warszawa 2001.
- Zalewski Wojciech, Aksamitowski Andrzej , Mława 1939, Warszawa 1996.
- Zaloga Steven J., Polska 1939, Poznań 2009.
- Zawilski Apoloniusz, Bitwy polskiego Września, Kraków 2019.
4 komentarze