Podbój całego Pomorza – a nie tylko jego skrawków lub samego ujścia Wisły – był największym pragnieniem, wręcz fiksacją Bolesława Krzywoustego. W pewnym momencie wydawało się, że trwały sukces jest już bardzo bliski.
Każdy z pierwszych Piastów noszących imię Bolesława okazał się władcą pyszałkowatym, niespokojnym, niezdolnym do zgody i wszędzie szukającym wrogów. Tak było w przypadku Bolesława Chrobrego (na tronie od 992 do 1025 roku), Śmiałego (1058-1079), ale i Krzywoustego (1102-1138).
Reklama
Bolesław III, podobnie jak stryj i jak prapradziadek, walczył z niemal każdym. Łupił pogańskie Prusy, ścierał się z początkowo przyjaznymi mu Rusinami, wdawał się w utarczki z królestwem Węgier. Pokój zachowywał tylko na granicy czeskiej. A i to nie z uwagi na własny zmysł polityczny, lecz wyłącznie z tego względu, że żoną władcy Pragi była jego szwagierka.
Polskie rubieże przypominały nieustannie płonącą cyrkową obręcz. Gorąco było na każdym froncie. Ale nigdzie temperatura nie sięgała takich rekordów jak na północy.
Największe marzenie Krzywoustego
Podbój całego Pomorza – a nie tylko jego skrawków lub samego ujścia Wisły – stał się największym pragnieniem, wręcz fiksacją księcia. Tak samo jak za panowania poprzednich wielkich Bolesławów, długo wydawało się, że cel jest w zasięgu wzroku. I że zuchwałość uda się przekuć w wiekopomny, niezaprzeczalny triumf.
Nikt nie zliczył wypraw, nie oszacował przelanej krwi i poniesionych strat. Może Bolesław wyruszał na Pomorze kilkanaście razy, może kilkadziesiąt. Wojna była tak długa i zażarta, że zlała się w jeden ciąg potyczek i bestialstw. Książę zwoził z Pomorza nieprzebrane skarby i gnał na swe ziemie kolumny obszarpanych niewolników; wrogowie odpowiadali własnymi, nie mniej bezwzględnymi ekspedycjami…
Reklama
Żadna ze stron nie zamierzała akceptować porażki. Wreszcie jednak górę wzięła piastowska zapalczywość.
Imponujący sukces. Podporządkowanie Pomorza
Najpóźniej do 1119 roku Krzywousty podbił całą wschodnią część krainy i włączył ją w granice swego państwa. Do 1122 roku pokonał też Pomorzan zachodnich, a ich księcia zmusił do złożenia sobie hołdu i do wypłacania Polsce stałego trybutu.
Pod przynajmniej pośrednią zwierzchność Bolesława przeszły Kołobrzeg, Białogród, Szczecin, Wolin, a także rozliczne grody Pomorza Przedniego, dzisiaj leżące w głębi niemieckiego terytorium.
Niebezpieczna rywalizacja. Bolesław Krzywousty i Lotar z Supplinburga
Sukces imponował, lecz Krzywousty nie zamierzał spoczywać na laurach. A tym bardziej: szukać kompromisu z kimkolwiek. W 1123 roku wyprawił się na bliżej nieokreślone wyspy na Bałtyku. Ciągnął też z armiami w głąb Połabia – a więc na ziemie z dawien dawna odgradzające państwo Piastów od Rzeszy Niemieckiej. I od zawsze uważane za strefę saskich interesów.
Na jego korzyść – tak samo jak na rzecz każdego z wcześniejszych Bolesławów – działały spory wewnątrz imperium. Saksonia od lat stanowiła najbardziej buntowniczą prowincję Niemiec. Teraz rządził nią Lotar z Supplinburga – potężny właściciel ziemski, jeden z najbogatszych ludzi w kraju i… najsławniejszy ze zdrajców.
Reklama
Lotar najpierw pomógł Henrykowi V z dynastii salickiej dojść do władzy i odebrał z jego rąk tytuł książęcy, potem zaś zbuntował się i w praktyce odciął prowincję od reszty państwa. Ambicje miał niemal bezgraniczne. Na liście jego pragnień był także podbój Połabia oraz zachodniego Pomorza.
Konfrontacja Lotara z Krzywoustym okazała się nieunikniona. I niespodziewanie… nieudana. W wyścigu do władzy na pograniczu zwyciężył Piast.
Pomorska krucjata Krzywoustego
To był triumf w każdym wymiarze. Pieniężny, polityczny, ale chyba przede wszystkim – wizerunkowy. Godność księcia Saksonii została zdeptana, a tymczasem Bolesław grzał się w blasku własnej chwały.
Cała zachodnia Europa żyła ideą krucjat. Wszędzie rozprawiano o walce z poganami, o nawracaniu niewiernych i rozszerzaniu granic królestwa Bożego na ziemi. Bolesław ani myślał wyprawiać się do Ziemi Świętej, a i tak zaczęto w nim widzieć krzyżowca i wykonawcę woli niebios.
Powód był prosty: Piast przekonał księcia Pomorzan, by przyjął wielką misję chrystianizacyjną, zorganizowaną pod wspólnym patronatem papieża i polskiego dworu. Polski władca znalazł też idealnego człowieka do realizacji wiekopomnego zadania. Uderzył do dawnego kapelana i powiernika swojej znienawidzonej macochy, Judyty Salickiej. W ten sposób biskup Bambergu Otton został sławnym „apostołem Pomorza”.
Wizerunkowy majstersztyk
Zadbano o odpowiednią scenę do ogłoszenia misji i o to, by rzecz odbyła się z wielką pompą oraz z dbałością o wszelkie detale. Wyprawę zainicjowano na synodzie w Wormacji w 1124 roku.
Reklama
Byli tam najważniejsi notable Rzeszy i najpotężniejsi ludzie Kościoła. Był też sam cesarz Henryk V. Suweren imperium nie należał do ludzi szczególnie pamiętliwych. Pomimo dawnych sporów z Polakami ochoczo przyjął pomysł ekspedycji i udzielił jej swojego błogosławieństwa.
W innych okolicznościach próbowałby pewnie uzurpować sobie prawo do udziału w pobożnej inicjatywie. W 1124 roku pozwolił jednak, by to Bolesław spił całą śmietankę sukcesu. Za nagrodę wystarczała mu widocznie świadomość, że Piast ponownie utrze nosa jego konkurentowi – wiecznie sprawiającemu kłopoty Lotarowi z Supplinburga.
Krzyż albo niewola i śmierć. Jak nawracano Pomorzan?
Misja przyniosła nadspodziewanie obfite owoce. Mieszkańcy Pomorza – od lat grabieni, porywani, mordowani i przepędzani z domów – nie mieli siły ponownie stawiać oporu.
Wieści o tym, że do ich osad ciągną polskie oddziały, tym razem eskortujące grupę księży, wywoływały panikę. Wielu chłopów uciekało do lasów, inni błagali o litość.
Wielkie historie co kilka dni w twojej skrzynce! Wpisz swój adres e-mail, by otrzymywać newsletter. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.
Oficjalnie wszystkim zostawiano wolną wolę. Mogli przyjąć słowo Boże lub nadal trwać w błędach pogaństwa. Ale ten wybór był czystą fikcją. Brak chrztu groził jeśli nie śmiercią, to zaprzedaniem w niewolę. Jeśli nie przy tej ekspedycji, to gdy tylko polskie hufce ponownie wkroczą na Pomorze…
Zastępy wyznawców Chrystusa pęczniały z dnia na dzień. Do Niemiec docierały wieści o wielkim triumfie, pospiesznie zaczęto organizować nowe kościelne struktury. Prestiż Bolesława i jego wpływy na ościennych dworach sięgnęły zenitu.
Reklama
Upadek ze szczytu
Teraz żadne plany i marzenia nie wydawały się niemożliwe. Niektórzy historycy sądzą, że Krzywousty zaczął się po cichu przymierzać do królewskiej koronacji. Może nawet podjął rozmowy w tej sprawie z cesarzem Henrykiem.
W 1125 roku, gdy polski książę był na samym szczycie, dotarły do niego najgorsze możliwe wieści. Imperator niespodziewanie umarł w wieku zaledwie czterdziestu czterech lat. Nie miał żadnych legalnych dzieci, wraz z nim wygasła więc dynastia salicka.
Już sam ten fakt stanowił trzęsienie ziemi. Najsilniejszy wstrząs miał jednak dopiero nadejść. W efekcie burzliwych negocjacji na niemiecki tron wyniesiono… Lotara z Supplinburga. Tym samym władcą Rzeszy został ten jeden człowiek, z którym Piast nie miał absolutnie żadnych szans na porozumienie.
Przeczytaj też o przydomku Bolesława Krzywoustego. Czy naprawdę coś było nie tak z jego twarzą?
***
To tylko drobny wycinek historii Bolesława Krzywoustego. Więcej na temat pyszałkowatego księcia i jego małżonek przeczytasz w mojej książce: Damy przeklęte. Kobiety, które pogrzebały Polskę (Znak 2019). Do kupienia na przykład w Empiku.
Bibliografia
- Bagi D., Królowie węgierscy w Kronice Galla Anonima, Kraków 2008.
- Grabski A.F., Polska sztuka wojenna w okresie wczesnofeudalnym, Warszawa 1959.
- Miśkiewicz B., Wojny o zjednoczenie Pomorza Zachodniego z Polską za pierwszych Piastów [w:] Z dziejów wojennych Pomorza Zachodniego. Cedynia 972–Siekierki 1945, red. B. Miśkiewicz, Poznań 1972.
- Mitkowski J., Bolesław Krzywousty, Warszawa 1981.
- Pavlac B.A., Lothar III (1075–1137) [w:] Medieval Germany. An Encyclopedia, red. J.M. Jeep, New York–London 2001.
- Powierski J., Wiarygodność przekazu Herborda o antypolskim sojuszu pomorsko-ruskim w czasach Bolesława Krzywoustego, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Historia”, t. 24 (1990).
- Rosik S., Bolesław Krzywousty, Wrocław 2013.
- Rosik S., Conversio gentis Pomeranorum. Studium świadectwa o wydarzeniu (XII wiek), Wrocław 2010.
- Strzelczyk J., Apostołowie Europy, Poznań 2010.
- Vollrath H., The Western Empire under the Salians [w:] The New Cambridge Medieval History, t. IV: c. 1024–1198, cz. 2, red. D. Luscombe, J. Riley-Smith, New York 2008.
- Wiszewski P., Domus Bolezlai. W poszukiwaniu tradycji dynastycznej Piastów (do około 1138 roku), Wrocław 2008.
1 komentarz