Jan XII. Najmłodszy papież w historii

Jan XII rozpoczął swój pontyfikat w wieku zaledwie 18 lat. Młodzieniec zasiadał na tronie Piotrowym przez niespełna dekadę. W tym czasie miał jednak dopuścić się tylu występków, że w klasztorach modlono się o jego rychły zgon. Oto jakie zarzuty przeciwnicy kierowali po adresem ojca świętego.

Przyszły papież Jan XII przyszedł na świat najprawdopodobniej w 937 roku. Rodzice nadali mu imię Oktawian, co było jasnym nawiązaniem do pierwszego cesarza Rzymu.

Reklama

Namaszczony na papieża przez ojca

Ojciec chłopca, Alberyk II, w 932 roku okrzyknął się władcą Rzymu przyjmując podobnie umaczany w antycznej tradycji tytuł Princeps atque Senator omnium Romanorum.

Arystokrata zagarnął Wieczne Miasto po tym, jak uwięził swego przyrodniego brata, papieża Jana XI. Następnie przez trzy lata trzymał go pod kluczem na Lateranie. Gdy nieszczęśnik umarł, Alberyk osadził na Stolicy Piotrowej kolejno trzech swoich kandydatów.

Wreszcie – po dwudziestu latach, gdy czuł już, że zbliża się jego koniec – Princeps atque Senator wymógł na kościelnych dostojnikach, aby następnym papieżem został młody Oktawian. Jego woli stało się zadość 16 grudnia 955 roku. Właśnie tego dnia osiemnastolatek przyjął imię Jan XII i zasiadł na tronie Piotrowym.

Jeżeli wierzyć zachowanym przekazom jego pontyfikat nie miał nic wspólnego z nauką Chrystusa. Młodzieniec spędzał czas głównie na polowaniach, zabawach i orgiach.

Niechętni mu kronikarze twierdzili, że Jan XII zamienił pałac na Lateranie w dom publiczny i notorycznie uwodził pątniczki przybywające do Wiecznego Miasta. Lista grzechów ojca (nie)świętego była rzekomo tak długa, że w klasztorach całymi dniami modlono się o rychły zgon zwierzchnika rzymskiego Kościoła.

Kosztowana pomoc Ottona I

Janowi XII zaprzątały głowę jednak nie tylko rozrywki. Marzyło mu się również poszerzenie granic Państwa Kościelnego. W 960 roku papież ruszył na południe przeciwko władcom Kapui i Benewentu, ale kampania zakończyła się całkowitą klęską. Co gorsza z północy zagrażał mu były król Italii Berengar II, który 9 lat wcześniej został lennikiem Ottona I.

Reklama

Znalazłszy się pod ścianą papież nie miał innego wyjścia, jak poprosić o pomoc władcę Niemiec. Ten skwapliwie skorzystał z okazji i w zamian za wysłanie z odsieczą wojska zażądał wakującej od ponad 35 lat korony cesarskiej. Jednocześnie solennie zobowiązał się nie ingerować w interesy papiestwa bez zgody głowy Kościoła.

Po załatwieniu spraw w kraju, pod koniec lata 961 roku Otton na czele armii ruszył do Italii. Kiedy jednak wkroczył na Półwysep Apeniński wojska Berengara wycofały się do twierdz, unikając walki. W tej sytuacji Otton skierował się bezpośrednio do Rzymu. 2 lutego 962 roku został tam – wraz z żoną Adelajdą – koronowany na cesarza.

Bardzo szybko okazało się ile warte były jego zapewnienia. Już 13 lutego Jan XII został zmuszony do podpisania Privilegium Ottonianum. Dokument, co prawda potwierdzał prawa Państwa Kościelnego do wielu utraconych terytoriów, ale jak podkreśla Gerd Althoff w pracy Ottonowie. Władza królewska bez państwa, od tej pory każdy papież miał być „wyświęcany dopiero po złożeniu przysięgi na wierność cesarzowi”.

Jan XII zmienia front

Już dzień po tym, jak Otton uzyskał wszystko, czego żądał, zebrał armię i wyruszył oblegać fortece zajmowane przez siły Berengara. Wiosną następnego roku Jan XII zmienił jednak front i… sprzymierzył się z niedawnych wrogiem.

Wielkie historie co kilka dni w twojej skrzynce! Wpisz swój adres e-mail, by otrzymywać newsletter. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.

Cesarz szybko powziął o tym wiadomości i postanowił stanowczo upomnieć wiarołomną głowę Kościoła. Do Rzymu ruszyli emisariusze niemieckiego władcy. Przestraszony Jan XII wyparł się jakichkolwiek knowań. Zaraz potem przyjął jednak uroczyście w Wiecznym Mieście Adalberta – syna Berengara.

Tego było już za wiele. Otton zdecydował się osobiście postawić ojca świętego do pionu. Cesarskie wojska ruszyły z powrotem ku najważniejszemu miastu Italii. Jan XII na nie nie czekał. Umknął do Tivoli, zabierając z sobą liczne kochanki oraz ogromne skarby.

Reklama

Długa lista występków

Nie napotykając żadnego oporu 6 listopada 963 roku Otton zwołał synod, mający wydać osąd o postępowaniu głowy Kościoła. Zarzuty, jakie kierowano pod adresem zbiegłego papieża są znane dzięki biskupowi Liutprandowi z Cremony. Jego relację przytacza Mikey Robins w książce pt. To nie przystoi! Nieprzyzwoite nawyki znanych i szanowanych. Czytamy w niej, że:

Następnie wstał kardynał prezbiter i zeznał, że widział, jak Jan XII celebruje mszę, nie przyjąwszy komunii. Zarówno Jan, biskup Narni, jak i Jan, kardynał diakon, wyznali, że na własne oczy widzieli wyświęcenie na diakona w stajni, nie byli jednak pewni co do daty.

Benedykt, kardynał diakon, oraz inni diakoni i księża widzieli, jak twierdzą, że płacono mu za wyświęcanie biskupów, a jednym z nich był dziesięcioletni biskup pochodzący z miasta Todi.

Dalej pojawiły się zarzuty o rozwiązłość, liczne romanse (w tym kazirodczy związek z własną siostrzenicą) oraz zmianę pałacu papieskiego w „dom rozpusty”. To jednak nie koniec. Jak pisał Liutprand papieża oskarżano ponadto o to, że:

Reklama

(…) otwarcie udawał się na polowania, że oślepił swego spowiednika, Benedykta, w wyniku czego wspomniany Benedykt zmarł. Zabił też [kardynała] Jana zaraz po tym, jak go wykastrował. (…).

Wszyscy – i duchowni, i osoby świeckie – twierdzili, że po winie wstępuje w niego diabeł. Podobno grywał w kości, przywoływał Jowisza, Wenus i inne demony. Twierdzono nawet, że nie odmawia Wezwania [jest to modlitwa w formie psalmu] w kanonicznych godzinach ani też nie czyni znaku krzyża.

Marny koniec młodego papieża

Do słów Liutpranda należy oczywiście podchodzić z dużą ostrożnością. Biskupią sakrę zawdzięczał w końcu Ottonowi I. Przynajmniej część zarzutów znajduje jednak potwierdzenie w innych źródłach. Przykładowo tworzący pod koniec X wieku kronikarz Benedykt z Monte Soratte twierdził, że Jan XII był nieokrzesanym prostakiem i kobieciarzem.

Może i 26-letni ojciec święty nie grzeszył wykształceniem i dobrymi manierami, ale miał na tyle zdrowego rozsądku, aby nie zastosować się do listu wzywającego go do powrotu nad Tyber. Nie mogąc osobiście ukarać papieża, Otton I doprowadził na początku grudnia do jego detronizacji, a następnie wyboru podległego sobie Leona VIII.

Ten jednak nie nacieszył się tronem Piotrowym. Już w lutym 964 roku (po tym jak cesarz wyjechał na północ) Jan XII powrócił do Rzymu. Dzięki poparciu mieszkańców Wiecznego Miasta młodzieniaszek zmusił Leona do ucieczki, a następnie przystąpił do krwawej zemsty na przeciwnikach. 14 maja 964 roku przerwała ją nagła śmierć papieża.

Według jednej z wersji mężczyzna zmarł w wyniku ataku apopleksji. Z kolei według innej, którą przytacza Mikey Robins w książce To nie przystoi! „został zatłuczony na śmierć przez rozgoryczonego męża pewnej szlachcianki po nakryciu ich na miłosnych igraszkach”.

Przeczytaj również o tym, że francuski król przez lata nie skonsumował małżeństwa. Dopiero szwagier wyjaśnił mu co ma robić w sypialni

Reklama

Nieprzyzwoite nawyki znanych i szanowanych

Bibliografia

• Gerd Althoff, Ottonowie. Władza królewska bez państwa, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2010.
• John N.D. Kelly, Encyklopedia papieży, Państwowy Instytut Wydawniczy 1997.
• Roberto Monge, Leksykon Papieży, Wydawnictwo Salwator 2008.
• Mikey Robins, To nie przystoi! Nieprzyzwoite nawyki znanych i szanowanych, Wydawnictwo Poznańskie 2021.