Najbardziej nieprzyzwoite przedwojenne dowcipy

Dlaczego Zosię „ugniatał żołnierz” (i czuła się przy tym „nieswojo”), czym jest „małżeńska omyłka drutu” i czemu przy kobietach nie wypadało mówić o… kuchenkach naftowych? Przedwojenni mężczyźni znali odpowiedzi na wszystkie te pytania. Bez wyjątku sprośne i nieprzyzwoite. A często też niemożliwie seksistowskie.

Konstanty Krumłowski, urodzony w roku 1872, był dość (bo nie przesadzajmy) znanym dramatopisarzem. Pisał wodewile (w tym głośną Królową przedmieścia), a nawet dostał zaszczytny Srebrny Wawrzyn, przyznawany przez Polską Akademię Literatury. Poza tym jednak był… wprost niepoprawnym erotomanem-gawędziarzem, o poczuciu humoru, które dzisiaj niekoniecznie może śmieszyć.

Reklama

W roku 1923 wydał zbiorek pt. Nowe 100.000 żartów, figlów, dowcipów, monologów i anegdód (tak zapisane, to nie literówka). Publikacja liczyła niewiele ponad sto stron i rzecz jasna nie zawierała stu tysięcy dowcipów. Pompatyczna formuła widocznie jednak trafiała do przekonania odbiorców. Dekadę wcześniej Krumłowski ułożył kolekcję toastów 100.000 powinszowań. A w 1920 – pierwszą część 100.000 żartów.

Kawały… mocno monotonne

Tamten tomik był jeszcze względnie zróżnicowany. Zawierał cięte riposty złodziei, dowcipy z drożyzny, komentarze do warunków mieszkaniowych (np. odnośnie wszędobylskich pluskiew). Gdy jednak przyszło składać kontynuację, Krumłowskiemu najwidoczniej brakło pomysłów. Nowe 100.000 żartów to niemal same kawały erotyczne. Dosadne, niekoniecznie przemyślane, obraźliwe. I tylko w niektórych przypadkach zabawne.

Poniżej garść przykładów, świetnie ilustrujących przedwojenną obyczajowość. Bo jednak II Rzeczpospolita wcale nie była tak grzeczna i ułożona, jak często nam się wydaje. Tekst zaczerpnąłem bezpośrednio z oryginału, co najwyżej poprawiając ortografię. A tam gdzie wydawało się to konieczne: dodałem od siebie krótkie komentarze w nawiasach.

Zanim przejdziemy do rzeczy jeszcze tylko jedna ciekawostka. Krumłowski poza stoma tysiącami tego i owego, wydawał tez masowo… bajki dla dzieci. Własne wersje Kota w butach, Jasia i Małgosi, Janka u olbrzymów, Śpiącej królewny…

Na usta ciśnie się oczywiste pytanie: jak często zdarzało się, że rodzice przez pomyłkę dawali pociechom tę z gruntu inną publikację tego samego autora?

Reklama

1. Niebezpieczna kuchenka

„- Czytała pani w gazetach, że jakaś panna poparzyła się podczas manipulacji z prymusem?

– Fe, wstydź się pan, takie świństwa przy kobietach gadać”.

(Prymusami nazywano kuchenki na naftę. Ale też – jak dzisiaj – wyróżniających się uczniów).

2. „W biurze wojskowym”

(Seksistowskie, więc śmieszne? Tak widocznie sądzili twórcy przedwojennych dowcipów. I nie tylko, bo przecież podobne żarty krążą także dzisiaj, tyle, że już bez „maszyn” do pisania)

„- Ho, ho, pan Kapitan, jak widzę, pracuje nie lada, dużo ma do czynności…

– Po czym to pan wnosisz?

– A no, dwie maszyny, dwie dziewczyny…

– Cóż w tym dziwnego. Przecież musi być druga maszyna zapasowa, a nuż pierwsza się zepsuje…

– Aha! To i ta druga dziewczyna jest także… zapasowa?”

Reklama

3. „Między pannami”

„- Chodźmy do domu, bo deszczu nie będzie!… Niepotrzebnie wdziałyśmy czyste majtki!”

(Niewątpliwie sprośne. Ale o co właściwie chodzi?)

4. Ciasna para butów?

„Pan X. spotyka na plantach swego szewca, spacerującego w towarzystwie swych córek, panienek już dorosłych.

– To jedna jedyna para jego roboty – rzecze pan . do J., wskazując na rodzinę szewską – która nie jest dla mnie za ciasna”.

(Podobnych dowcipów było więcej. A Krumłowski każdorazowo asekurował się, że przecież chodzi o „panienki już dorosłe”).

5. „Platoniczny kochanek”

„- I cóż mi po twojej miłości, Alfredzie, skoro ty objawiasz ją tylko ustami!”

6. „Abstynent”

„Na ulicy spotyka się dwóch przyjaciół, którzy się nie widzieli od czasu, gdy na jednej zasiadali ławie szkolnej. Powitanie serdeczne, opowiadanie wzajemnych przeżyć, odświeżanie wspomnień. Krakowianin jest nadzwyczaj czuły i wylany, kolega jego, który przybył z prowincji trzyma się sztywnie pasując na Anglika.

-Jakże się cieszę z tego spotkania!… – mówi pierwszy. – Może wstąpilibyśmy gdzie na wódeczkę?

– Dziękuję!.. Nie piję zupełnie – odpowiada na to drugi.

– A może pozwolisz papierosika?

– Dziękuję!… Nie palę, bo mi to szkodzi…

-Chodźże do mnie do domu, przedstawię cię mojej żonie i córkom… Pannice już dorosłe.

– Dziękuję!… Kobiet także nie używam”.

Reklama

7, 8 i 9. „Fatalne omyłki druku”

(Formuła żartów, do której Krumłowski wracał wielokrotnie. Wybieram tylko kilka…)

„Z nowelki: Stasia, Stefcia i Zosia wybrały się do lasu. Stasia spoczęła na murawie pod łykiem, Stefcia rozciągnęła się wygodnie pod rozłożystym drabem. Zosia czuła się bardzo nieswojo, ugniatał ją bowiem wysoki żołnierz”.

„Z powieści obyczajowej: Marylka otrzymała na imieniny mnóstwo rozmaitych prezentów. Gdy do pokoju wszedł pan Jan, podniosła na powitanie wysoko halkę”.

„Z powieści: Ja nie mogę pracować, kiedy spódniczki kręcą się koło mojego ciurka…”

10. Pójście na łatwiznę?

(Tutaj Krumłowski zdecydowanie się nie wysilił. Bo z omyłki druku, przeszedł prostą drogą do…)

„Z uwag pesymisty: Jeśli potomek nie jest podobny ani do ojca, ani do matki, nazywamy to „małżeńską fatalną omyłką drutu”.

Reklama

11. „Dziewiczy las”

„Podczas wykładu mówił profesor swym uczennicom o lasach podzwrotnikowych, używając przy tym na określenie ich wyrażenia „dziewicze”. Jedna z panienek, ciekawa, dlaczego te lasy ochrzczono tym nazwiskiem, zapytała o to profesora, ten zaś odpowiedział, że dlatego, iż dotąd nie dotknęła ich ani noga ani ręka ludzka.

Tłumaczenie to wydawało się widocznie niejasne pannie Julii, zwróciła się bowiem podczas pauzy do koleżanki z uwagą:

– Ręką, to jeszcze zrozumiałe, ale co tu mają nogi do czynienia, tego pojąć nie mogę…”

12. „List Jasia do Jani”

Przyjdź dzisiaj do mnie wieczorem, kochana Janiu, ale bez majtek, gdyż mam ci coś ważnego powiedzieć, a zależy mi na czasie…

13. „Przy wynajmie mieszkania”

– Zwracam jednak uwagę pańską, że przyjmowanie odwiedzin damskich jest absolutnie wykluczone… Ja mam dorastające córki…

– Zastosuję się do tego i przy najbliższej sposobności skorzystam z pozwolenia pani dobrodziejki.

Reklama

14. „Bez tytułu”

„- Ależ panie, ta co pan wyrabia?

– Daruj moje dziecko, ale mnie karmiono flaszeczką, więc nigdy nie miałem do czynienia z tym interesem”.

(Flaszka to w tym przypadku nie butelka z alkoholem, ale – butelka mleka. Bohater dowcipu żali się zaś, że w niemowlęctwie nie karmiono go piersią…).

15. „Autentyczny napis”

Tu mieszka pieczątkarz, który za bezcen rżnie na kamieniu.

16. „U lekarza”

Do jednego z krakowskich Eskulapów zgłosił się pewien ksiądz z prowincji z prośbą o poradę w swym cierpieniu. Lekarz zbadał pacjenta, po czym pyta:

– A gdzie to dobrodziej nabawił się tej słabości?

– Nie wiem! – odpowiada zagadnięty – Zdaje mi się, że to będzie następstwem wiatrów; lub też, że bryczka ogromnie trzęsła, gdy kiedyś wracałem do domu z odpustu w sąsiedztwie…

– Co się tyczy wiatrów mój dobrodzieju – lekarz na to – to jest wykluczone. Co się zaś do bryczki odnosi, to bardzo być może, że to jej wina. Dlatego radziłbym się pozbyć jej jak najrychlej.

– Kiedy mi jej szkoda, gdyż bardzo wygodna i pakowna…

Reklama

– Być może! Ale muszę przestrzec dobrodzieja, że ona się widocznie niemoralnie prowadzi…

(Krumłowski ewidentnie był cięty na kler. To niejedyny dowcip krytykujący obyczaje przedwojennych księży. I nawet nie najbardziej oskarżycielski).

17. Gra na pianinie?

„Żona (siedząc przy fortepianie): Bierzesz za wysoko! Moja średnica leży w środku.

Mąż: Raz za nisko, raz za wysoko, twojej średnicy nigdy nie można dogodzić!”

18. Z podsłuchanych rozmów

„- O, ja, proszę pani, jestem niczym ów biblijny Tomasz!… Nie uwierzę, póki palca nie włożę”.

19. Po co jej była ta benzyna?

„- Wyobraź pan sobie co za nieszczęście!… Moja żona czyściła rękawiczki benzyną i nie wiadomo z jakiego powodu benzyna się zajęła. Biedaczka opaliła sobie wszystkie włosy…

– Czyż to być może? I na głowie także?”

Reklama

20. „Mądry Jaś”

„- Tatusiu! A jaką to rocznicę obchodzili Francuzi?

– Sto lat od chwili, gdy Napoleon umarł na Helenie…

– Na Helenie?… A nam pan profesor wykładał, że jego żonie było na imię Józefa”.

(Jak widać pewne rzeczy się nie zmieniają. „Jaś” był niezwykle częstym bohaterem dowcipów już przed wojną. Także tych najbardziej nieprzyzwoitych).

Chcesz więcej nieśmiesznych dowcipów? Opublikowaliśmy też wybór sucharów z czasów… starożytnego Rzymu!

Bibliografia

O tym jak bardzo bezpruderyjna (ale też seksistowska) była przedwojenna Polska pisałem w dwóch swoich książkach: Epoce hipokryzji i Epoce milczenia. Polecam!

• Konstanty Krumłowski, Nowe 100.000 żartów, figlów, dowcipów, monologów i anegdód, Kraków 1923.

Reklama