Katastrofa w Czarnobylu. Jaka jest prawdziwa liczba ofiar?

Milion ofiar? Całe pokolenia żyjące z podwyższonym ryzykiem śmiertelnych chorób nowotworowych? A może przeciwnie – tylko kilkudziesięciu zabitych: mniej niż dziennie w wypadkach drogowych? Bilans katastrofy w Czarnobylu wciąż budzi wątpliwości. Jaka liczba jest najbliższa prawdzie?

„Nigdy nie poznam prawdziwego, ludzkiego kosztu Czarnobyla” – stwierdzono w głośnym serialu HBO. – „Większość szacunków waha się od 4000 do 93 000 zabitych”. Skąd tak wielki rozrzut? I czy rzeczywiście oficjalna liczba to wciąż tylko 31?

Reklama

Czy Sowieci kłamali? Skąd się wzięły najniższe liczby

„Pod względem liczby natychmiastowych zgonów czarnobylska katastrofa wcale nie okazała się bardzo destrukcyjna” – komentuje historyk Serhii Plokhy na kartach nowej książki Czarnobyl. Historia nuklearnej katastrofy.

Podczas gdy bomby atomowe zrzucone na Hiroszimę i Nagasaki spowodowały natychmiastową śmierć ponad stu tysięcy osób i obrażenia u kolejnych stu tysięcy, eksplozja w Czarnobylu doprowadziła do natychmiastowego zgonu dwóch osób oraz śmierci dwudziestu dziewięciu na ostrą chorobę popromienną w ciągu następnych trzech miesięcy.

Przyjęto, że łącznie 31 osób zginęło w bezpośrednim następstwie katastrofy. Byli to pracownicy elektrowni, strażacy, osoby biorące udział w akcji ratunkowej. Tę sumę władze sowieckie podały w roku 1986.

Międzynarodowe organizacje poddały ją weryfikacji, proponując liczby nawet o prawie 100% wyższe. Według raportów Komitetu Naukowego ONZ ds. Skutków Promieniowania Atomowego bezpośrednich ofiar było 54, co uwzględnia na przykład załogę helikoptera, który rozbił się podczas akcji mającej na celu ograniczenie skażenia.

W innych publikacjach pojawiają się liczby od 49 do 59 zabitych.

Od 4000 do… miliona?

Największe kontrowersje budzi jednak nie liczba ofiar bezpośrednich, ale przede wszystkim tych, które umarły dopiero w kolejnych miesiącach i latach, na skutek chorób nowotworowych. I tych, które umierają nadal.

Szacunki w tym względzie są niesamowicie rozstrzelone. Serhii Plokhy wskazuje na kartach Czarnobyla. Historii nuklearnej katastrofy, że prawdziwa liczba może się kryć „między czterema tysiącami ofiar oszacowanych w 2005 roku przez agencje ONZ a dziewięćdziesięcioma tysiącami sugerowanymi przez Greenpeace International”.

Najwyższe szacunki są nawet bardziej porażające. Kate Brown, autorka książek Plutopia oraz Czarnobyl. Instrukcje przetrwania twierdzili że tylko na Ukrainie zabitych mogło być do 150 000 osób.

Z kolei według mocno krytykowanego raportu opublikowanego w „Annals of the New York Academy of Sciences” przez grupę rosyjskich badaczy, łączna liczba przedwczesnych zgonów spowodowanych katatastrofą w Czarnobylu może docelowo sięgnąć nawet 985 000 osób!

„Uspokajający” raport ONZ-tu

Większość ekspertów za najbardziej rzetelne uznaje ustalenia Organizacji Narodów Zjednoczonych.

Wnioski z raportu Chernobyl’s Legacy: Health, Environmental and Socio-Economic Impacts brzmią wprawdzie mało precyzyjnie, ale też… względnie uspokajająco. Warto przytoczyć szerszy fragment z nich.

Reklama

Nie da się z jakąkolwiek precyzją, wiarygodnie oszacować liczby śmiertelnych przypadków raka wywołanych ekspozycją na promieniowanie w związku z wypadkiem w Czarnobylu (…). Drobne różnice w założeniach naukowych mogą prowadzić do ogromnych różnic w szacowanych konsekwencjach zdrowotnych (..).

Według ustaleń międzynarodowej grupy ekspertów (…) w najbardziej narażonych populacjach (likwidatorzy skutków katastrofy, ewakuowani, mieszkańcy stres ścisłej kontroli) łączna śmiertelność na skutek nowotworów mogła wzrosnąć o maksymalnie kilka procent w związku z promieniowaniem związanym z Czarnobylem.

Jeśli ten wniosek nie pozwoli wam spać spokojniej, to może pomocny okaże się kontekst.

Serhii Plokhy w książce Czarnobyl porównał największą katastrofę nuklearną w dziejach do ataku na Hiroszimę. Robert Gale, doktor medycyny z Uniwersytetu Kalifornii, który osobiście leczył ofiary katastrofy z 1986 roku, proponuje by ograniczyć się tylko do wypadków związanych z produkcją energii.

„Fakt, że w Czarnobylu zginęło 31 osób musi zasmucać” – mówi. – „Ale ta liczba ofiar jest w zestawieniu z innymi wypadkami zadziwiająco mała. Przerwanie tamy Banqiao w Chinach w 1975 roku zabiło około 250 000 osób. Szacuje się też, że każdego roku 15 000 osób ginie w wypadkach górniczych”.

Przeczytaj też o zapomnianej awarii nuklearnej, do której doszło w 1975 roku pod Leningradem.

Kup książkę z rabatem na empik.com

Bibliografia

1. Chernobyl’s Legacy: Health, Environmental and Socio-Economic Impacts and Recommendations to the Governments of Belarus, the Russian Federation and Ukraine, Internationa Atomic Energy Agency.
2. Sources and Effects of Ionizing Radiation, t. II, United Nations 2011.
3. Serhii Plokhy, Czarnobyl. Historia nuklearnej katastrofy, Znak Horyzont 2019.
4. Michael Shellenberger, Top UCLA Doctor Denounces HBO’s „Chernobyl” As Wrong And „Dangerous”, „Forbes”, 11 czerwca 2019.