Apokalipsa Jana de Berry. Najbardziej uderzające wyobrażenie końca świata, jakie powstało w średniowieczu

Twórca tej księgi nie podał swojego imienia, do dzisiaj jest więc nazywany „mistrzem apokalipsy”. Nic dziwnego. Stworzył iluminacje wykraczające poza styl właściwy dla jego środowiska i epoki. Jak nikt inny w średniowieczu potrafił odmalować wizję końca świata.

Ten anonimowy francuski iluminator był aktywny w pierwszych dwóch dekadach XV stulecia. Przyjmuje się, że osobiście wykonał przynajmniej dwanaście zachowanych do dziś manuskryptów. Około czterdziestu kolejnych ksiąg uchodzi za owoce pracy jego warsztatu.

Reklama

Mistrz apokalipsy

„Badacze są zgodni, że Apokalipsa z Berry była jego największym osiągnięciem” – podaje profesor Richard K. Emmerson z Uniwersytetu Stanowego Florydy. Dlatego też artystę nazywa się najczęściej „mistrzem Apokalipsy z Berry”.

Prace nad księgą rozpoczęły się prawdopodobnie około 1414-1415 roku. Zgodnie z oryginalnym ex librisem kodeks był przeznaczony dla Jana de Berry – młodszego syna króla Francji, księcia de Berry i Owernii oraz hrabiego Poitiers.

Reklama

Nie wiadomo czy dynasta zdążył ujrzeć dzieło przed swoją śmiercią w roku 1416. Jeśli tak, to musiało go wprawić w prawdziwe przerażenie co do tego, jakie okropności mogą go czekać na drodze do życia wiecznego…

Koniec świata na 83 miniaturach

Kodeks zawiera łącznie 83 ilustracje do tekstu Apokalipsy świętego Jana. Jak podano na kartach The Grove Encyclopedia of Medieval Art and Architecture “technika mistrza różni się od tej, którą stosowali współcześni mu paryscy iluminatorzy. Jego obrazy cechują się większą spontanicznością”.

Reklama

Także Richard K. Emmerson – autor jednej z nielicznych prac naukowych poświęconych ściśle Apokalipsie z Berry – podkreślił, że to kodeks zupełnie specyficzny i trudny do interpretacji.

„Środowisko naukowe poświęciło niezwykle mało uwagi Apokalipsie z Berry, być może dlatego, że zawiera ona tak nietypową ikonografię” – stwierdził w 2012 roku. Czy miał rację? Oceńcie sami.

Reklama

Ilustracje pochodzą z faksymile przygotowanego przez The Morgan Library & Museum w Nowym Jorku.

Drogocenna księga obecnie znajduje się w zbiorach tej właśnie instytucji (manuskrypt nr 133).

Przeczytaj też o tym, jak trudno średniowiecznym kobietom było trafić do nieba – przynajmniej w opinii ludzi tej epoki. Dlaczego uznawano je za święte siedem razy rzadziej niż mężczyzn?

Reklama

Bibliografia

• R.K. Emmerson, On the Threshold of the last Days. Negotiating Image and Word in the Apocalypse of Jean de Berry [w:] Thresholds of Medieval Visual Culture: Liminal Spaces, Boydell Press, 2012.
• Berry Apocalypse, Master of the [w:] The Grove Encyclopedia of Medieval Art and Architecture, t. 2, Oxford University Press 2012.