Czym żywili się żołnierze wyklęci? "Co chwilę ktoś odbiegał w bok... z powodów biologicznych"

Strona główna » Historia najnowsza » Czym żywili się żołnierze wyklęci? "Co chwilę ktoś odbiegał w bok... z powodów biologicznych"

W zniszczonym wojną Polsce wielu chłopów niechętnie dzieliło się żywnością z żołnierzami podziemia antykomunistycznego. Sytuacji nie ratowały nawet rekwizycje. Głód był stałym towarzyszem wyklętych. Jak zatem wyglądał ich typowy jadłospis?

Stanisław Płużański, autor książki Mróz, głód i wszy. Życie codzienne Wyklętych, podkreśla, że mimo stosowania różnych metod pozyskiwania prowiantu „w większości relacji żołnierze przyznawali, że często doskwierał im głód”. Nieraz zdarzało się nawet, że ten czy inny oddział „głodował przez kilka dni”.


Reklama


Chleb zamiast świątecznego jajka

Nawet kiedy udawało się zdobyć zaopatrzenie dieta była zdecydowanie niewyszukana i monotonna. Podpułkownik Tadeusz Michalski „Ryś”, który służył w oddziale Eugeniusza Kokolskiego „Groźnego” wymienia „wieprzowinę, i wiejskie jedzenie: zalewajka, kapuśniak, proste jedzenie”.

Z kolei podpułkownik Marian Pawełczak „Morwa”, walczący pod rozkazami Hieronima Dekutowskiego „Zapory” zapamiętał, że w żołądkach wyklętych lądowały „ziemniaki, zsiadłe mleko, czasem jakieś kluski z mlekiem czy pyzy z ziemniaków”.

Zgrupowanie mjr. Hieronima Dekutowskiego „Zapory” (stoi 8 od lewej), Dobryń koło Mielca, lato 1946 roku.
Zgrupowanie mjr. Hieronima Dekutowskiego „Zapory” (stoi 8 od lewej), Dobryń koło Mielca, lato 1946 roku. Zdjęcie z książki Mróz, głód i wszy. Życie codzienne Wyklętych (materiały wydawcy).

Jedynie w trakcie świąt zdarzały się wędliny, ale i to nie zawsze. Skali mizerii dowodzi chociażby dziennik czwartego szwadronu 5 Wileńskiej Brygady, gdzie czytamy: „Wielkanoc b[ardzo] skromna na kol[oni] Tuchola. Zamiast jajka, dzielimy się chlebem”. Stanisław Płużański w swojej książce pisze, że:

Zdaniem Lidii Lwow-Eberle oddziały na ogół dostawały u ludzi do jedzenia zupy. Józef Oleksiewicz wyróżnił rosół, gulasz i ziemniaki. Na śniadanie czasami mieli dostać gulasz, chleb i czarną kawę.


Reklama


Prawdziwi szczęściarze

W oddziale dowodzonym przez Henryka Flamego „Bartka” podwładni zwykle „na śniadanie otrzymywali kawałek chleba z marmoladą lub smalcem, na obiad mięso z ziemniakami, a na kolację ziemniaki z gulaszem lub z rosołem”.

Mogli zatem uważać się za prawdziwych szczęściarzy, skoro przynajmniej jeden posiłek zawierał zwykle mięso. Taki „luksus” był rzadkością. Dlatego tak bardzo ceniono wszelkie urozmaicenie jadłospisu.

Artykuł stanowi fragment książki Stanisława Płużańskiego pt. Mróz, głód i wszy. Życie codzienne Wyklętych (Wydawnictwo Fronda 2021).
Artykuł powstał między innymi w oparciu o książkę Stanisława Płużańskiego pt. Mróz, głód i wszy. Życie codzienne Wyklętych (Wydawnictwo Fronda 2021).

Czasami jednak nienawykłe do najadania się do syta żołądki wyklętych źle znosiły nagłą obfitość pokarmu. Dobitnie świadczy o tym relacja cytowanego już Tadeusza Michalskiego „Rysia”:

Była taka sytuacja, że ogarnęliśmy taką grupę mleczarzy, którzy zbierali po wsiach mleko. Oni wjechali do tej wsi i oczywiście zostali. Śmietana to był rarytas, więc żeśmy tę śmietanę bardzo chętnie tam pili.

To miało określone skutki, bo po wyjściu właściwie cały oddział miał wszystkie pasy, karabiny itp. na szyi, dlatego że co chwilę ktoś tam odbiegał w bok z powodów biologicznych, oględnie mówiąc.

„Ratowałam się kiszoną kapustą”

Niezbilansowane pożywienie szczególnie doskwierało kobietom w ciąży, które również znajdowały się w szeregach podziemia antykomunistycznego. Autor książki Mróz, głód i wszy. Życie codzienne Wyklętych przytacza słowa jednej z nich – Anny Czorny-Szwedes „Annuszki”. Weteranka nawet po latach doskonale pamiętała, jak trudno jej było:

(…) odżywiać się w taki sam sposób jak reszta partyzantów. Kiedy raz udało się przyrządzić smakowitą pieczeń baranią, na którą wszyscy ostrzyli sobie zęby, to zabrakło do niej soli! Inni jedli, ja nie byłam w stanie.

Żołnierze oddziału „Groźnego” jesienią 1945 roku. Zdjęcie z książki Mróz, głód i wszy. Życie codzienne Wyklętych (materiały wydawcy).
Wyklętym często doskwierał głód. Na zdjęciu żołnierze oddziału „Groźnego” jesienią 1945 roku. Fotografia z książki Mróz, głód i wszy. Życie codzienne Wyklętych (materiały wydawcy).

I ta straszna monotonia w jadłospisie i częsty brak podstawowych składników pożywienia. Ratowałam się kiszoną kapustą, którą przynosiła „Runia”, córka leśniczego z Wisły. Radość była wielka, kiedy chłopcom udało się zorganizować marmoladę!

Co ciekawe, według Stanisława Płużańskiego w relacjach wyklętych, nazywanych przecież „leśnymi”, próżno szukać informacji o „polowaniu na zwierzęta w celu zdobycia pożywienia”.

Przeczytaj również o tym czy ludność cywilna naprawdę popierała żołnierzy wyklętych i co czekało tych, którzy tego nie robili?


Reklama


Życie codzienne wyklętych

Bibliografia

Autor
Daniel Musiał
3 komentarze

 

Dołącz do dyskusji

Jeśli nie chcesz, nie musisz podawać swojego adresu email, nazwy ani adresu strony www. Możesz komentować całkowicie anonimowo.


Reklama

Wielka historia, czyli…

Niesamowite opowieści, unikalne ilustracje, niewiarygodne fakty. Codzienna dawka historii.

Dowiedz się więcej

Dołącz do nas

Kamil Janicki

Historyk, pisarz i publicysta, redaktor naczelny WielkiejHISTORII. Autor książek takich, jak Pańszczyzna. Prawdziwa historia polskiego niewolnictwa, Wawel. Biografia, Warcholstwo czy Cywilizacja Słowian. Jego najnowsza książka toŚredniowiecze w liczbach (2024).

Rafał Kuzak

Historyk, specjalista od dziejów przedwojennej Polski. Współzałożyciel portalu WielkaHISTORIA.pl. Autor kilkuset artykułów popularnonaukowych. Współautor książek Przedwojenna Polska w liczbach, Okupowana Polska w liczbach oraz Wielka Księga Armii Krajowej.

Wielkie historie w twojej skrzynce

Zapisz się, by dostawać najciekawsze informacje z przeszłości. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.