Najdawniejsza historia znała tygodnie bardzo różnej długości: trzy-, pięcio-, a nawet dziesięciodniowe. Dlaczego więc to tydzień siedmiodniowy zawojował świat?
Starożytni Rzymianie, po których przejęliśmy ogromną spuściznę rozwiązań rachunkowych i organizacyjnych, akurat na obecną długość tygodnia nie mieli większego wpływu. Przynajmniej nie od początku.
Reklama
Tydzień ośmiodniowy. Tradycyjne, rzymskie rozwiązanie
W republice rzymskiej tydzień miał nie siedem, lecz osiem dni. Czy też (żeby być precyzyjnym, a zarazem: żeby nie było zbyt prosto) dziewięć, z tym, że końcowy dzień danego tygodnia (nundina) stanowił zarazem pierwszy dzień kolejnego.
Henryk Wąsowicz, autor książki Chronologia średniowiecza tłumaczy, że przynajmniej cel ustanowienia nundin był podobny do zamierzenia stojącego za obecnymi… sobotami. Dni te miały „zapewnić mieszkańcom wsi przerwanie prac w polu celem załatwienia swoich spraw w mieście”. Właśnie wtedy jechało się na zakupy, albo odwiedzało urzędy.
Tydzień ośmiodniowy po raz pierwszy został wspomniany już w słynnym Prawie Dwunastu Tablic z połowy V wieku p.n.e., stanowiącym fundament rzymskiego prawa. Przetrwał przez stulecia, aż wreszcie mniej więcej w czasach pierwszego cesarza, Oktawiana Augusta, został zastąpiony przez orientalny wynalazek: tydzień siedmiodniowy.
Tydzień w starożytnej Babilonii. Siedem dni od księżyca
Jako pierwsi tydzień siedmiodniowy stosowali prawdopodobnie Babilończycy i to już w drugim tysiącleciu p.n.e. Taki podział czasu miał zdaniem znawców tematu podstawy w astronomii: nauce, która stała w Mezopotamii na wyjątkowo wysokim poziomie. Siedem dni odpowiadało długością poszczególnym fazom księżyca.
<strong>Przeczytaj też:</strong> Polskie nazwy miesięcy w średniowieczu. Dlaczego wrzesień mylił się naszym przodkom z listopadem?Podział czasu był bezpośrednio sprzężony z praktykami kultowymi. Na koniec tygodni w Asyrii składano ofiary bogom. W Babilonie natomiast ostatni dzień tygodnia uchodził nie za moment modlitwy czy odpoczynku, ale przede wszystkim za… „dzień niebezpieczny”. Jak tłumaczył prof. Wąsowicz: władca i przedstawiciele elit (np. lekarze czy kapłani) „powstrzymywali się wówczas od jakiejkolwiek aktywności”.
Innowacja z Ziemi Świętej. Czy wyznawczy judaizmu poprawili czy zepsuli kalendarz?
Od Babilończyków tydzień siedmiodniowy przejęli i zaadaptowali do własnych potrzeb Żydzi. Wprowadzili też istotną innowację, która do dzisiaj determinuje działanie kalendarza.
W Mezopotamii tygodnie były ściśle powiązane z miesiącami: nigdy nie mogły wyjść poza ich granice. Dopiero kultura żydowska rozdzieliła te dwa systemy mierzenia czasu. W efekcie tydzień może się zaczynać w jednym miesiącu lub roku, a kończyć w kolejnym. Co więcej w różnych latach ten sam dzień (np. 1 stycznia) może przypaść w różnych punktach tygodnia (w poniedziałek, wtorek, albo niedzielę).
I tylko można dyskutować czy była to innowacja czy raczej – pomyłka, sprawiająca, że teraz w kółko zaglądamy do kalendarzy, by zorientować się w tym, jaki jest dzień miesiąca…
Znowu do Rzymu
Z Mezopotamii tydzień siedmiodniowy dotarł do Grecji i rozprzestrzenił się po świecie hellenistycznym. Następnie zaś dwoma drogami – od Greków i od wyznawców judaizmu – przeniknął do centrum rzymskiej cywilizacji. A wreszcie: na cały świat.
Dlaczego rok zaczyna się 1 stycznia? Przeczytaj o tym w innym naszym artykule.
Reklama
Bibliografia
- Henryk Wąsowicz, Chronologia średniowieczna, Wydawnictwo KUL, 2016.
