Królestwo Prus. Jak stało się jednym z najpotężniejszych mocarstw Europy?

Strona główna » Nowożytność » Królestwo Prus. Jak stało się jednym z najpotężniejszych mocarstw Europy?

Wiek XVIII w dziejach Prus był stuleciem „długim”. Od śmierci pierwszego suwerennego księcia pruskiego Fryderyka Wilhelma Hohenzollerna (1688) do starcia z Napoleonem (1806) Prusy narodziły się niejako podwójnie: jako zunifikowane wewnętrznie państwo i jedno z głównych mocarstw europejskich.

Swoją wymowę mają liczby. W całym „długim” XVIII wieku obszar monarchii Hohenzollernów wzrósł prawie trzykrotnie, ze 111 tysięcy kilometrów kwadratowych w chwili śmierci Wielkiego Elektora do niemal 315 tysięcy kilometrów kwadratowych w przeddzień wojny z Napoleonem w 1806 roku.


Reklama


Niemal sześciokrotny wzrost ludności

Ze wszystkich państw europejskich tylko Prusy były w stanie odnotować w tym czasie taką dynamikę przyrostu terytorialnego.To samo dotyczy również dynamiki przyrostu ludności.

Tuż przed pierwszą koronacją „króla w Prusach” (1701) kraj zamieszkiwało ok. półtora miliona ludzi. W 1806 roku było ich już 8,7 miliona. Oznaczało to niemal sześciokrotny wzrost.

Koronacja Fryderyka I w 1701 roku (Anton von Werner domena publiczna).
Koronacja Fryderyka I w 1701 roku (Anton von Werner domena publiczna).

200 tysięcy żołnierzy

Podobną dynamikę wzrostu w tym samym czasie odnotowała pruska armia – podstawowe narzędzie sukcesów państwa w polityce zagranicznej i jej fruktów w postaci kolejnych aneksji oraz zasadniczy punkt odniesienia całej polityki wewnętrznej.

W 1688 roku liczyła ok. 30 tysięcy ludzi. W 1806 roku było to już 200 tysięcy żołnierzy. Liczby pokazują również zasadniczą specyfikę tego „długiego” w dziejach Prus stulecia.


Reklama


Zdobycze terytorialne

Z jednej strony dynamicznie rosnąca potęga na zewnątrz. Z drugiej – rosnąca heterogeniczność (niejednolitość) wewnętrzna państwa pruskiego, które od tego czasu będzie zmuszone podejmować kolejne zadania modernizacyjne mające jeden, zasadniczy cel: integrację podbijanych obszarów z rdzeniem monarchii.

W 1806 roku ponad połowa obszaru Prus (55%) składała się z ziem podbitych po 1740 roku (Śląsk i ziemie polskie). Te ostatnie po trzecim rozbiorze Rzeczypospolitej stanowiły ponad 40% całego pruskiego terytorium, a ludność zaboru pruskiego stanowiła w momencie konfrontacji Prus z Napoleonem niemal 28% ogólnej liczby poddanych króla pruskiego.

Artykuł stanowi fragment książki Grzegorza Kucharczyka pt. Prusy. Pięć wieków (Bellona 2020).

Dwa strategiczne cele

W ciągu tych „długich” stu lat monarchia Hohenzollernów zmieniła się więc pod każdym względem – ustrojowym, gospodarczym, ludnościowym i terytorialnym.

Władcy państwa pruskiego osiągnęli w tym stuleciu dwa strategiczne cele: łączność terytorialną między Brandenburgią a Prusami Książęcymi przez zabór polskiego Pomorza oraz odsunięcie granicy monarchii Habsburgów od Berlina przez aneksję Śląska.


Reklama


Te zmiany terytorialne pociągały za sobą również zasadnicze zmiany kulturowe w Prusach. Taki charakter miał znaczny wzrost liczby pruskich poddanych wyznania katolickiego. W „długim” osiemnastym wieku Prusy przestały być państwem protestanckim (luterańsko-kalwińskim), a stały się protestancko-katolickim.

Jak pokazały kolejne stulecia, miało to znaczące konsekwencje nie tylko kulturowe, ale i polityczne. Gdyby nie było tylu katolików w Prusach, niepotrzebny byłby bismarckowski Kulturkampf.

Przeczytaj również o tym tym, ze hołd pruski wcale nie był błędem i polityczną porażką stulecia. W 1525 roku oczekiwano, że przyniesie zupełnie inne skutki

Źródło

Artykuł stanowi fragment książki Grzegorza Kucharczyka pt. Prusy. Pięć wieków. Ukazała się ona nakładem wydawnictwa Bellona.

Syntetyczne opracowanie dziejów państwa Hohenzollernów

Tytuł oraz śródtytuły pochodzą od redakcji. Tekst został poddany podstawowej obróbce korektorskiej.

Autor
Grzegorz Kucharczyk
Dołącz do dyskusji

Jeśli nie chcesz, nie musisz podawać swojego adresu email, nazwy ani adresu strony www. Możesz komentować całkowicie anonimowo.


Reklama

Wielka historia, czyli…

Niesamowite opowieści, unikalne ilustracje, niewiarygodne fakty. Codzienna dawka historii.

Dowiedz się więcej

Dołącz do nas

Rafał Kuzak

Historyk, specjalista od dziejów przedwojennej Polski. Współzałożyciel portalu WielkaHISTORIA.pl. Autor kilkuset artykułów popularnonaukowych. Współautor książek Przedwojenna Polska w liczbach, Okupowana Polska w liczbach oraz Wielka Księga Armii Krajowej.

Wielkie historie w twojej skrzynce

Zapisz się, by dostawać najciekawsze informacje z przeszłości. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.