Pierwsza ucieczka z Auschwitz. Za działania jednego człowieka ukarano cały obóz

Strona główna » II wojna światowa » Pierwsza ucieczka z Auschwitz. Za działania jednego człowieka ukarano cały obóz

Do najwcześniejszej ucieczki z Auschwitz doszło niespełna miesiąc po tym, jak dotarł tam pierwszy transport więźniów. Z obozu zdołał się wyrwać osadzony numer 220 – Tadeusz Wiejowski. Jak to zrobił? Jakie konsekwencje ponieśli ludzie, którzy mu pomogli?

Pierwszy masowy transporty więźniów został wysłany do Auschwitz z Tarnowa w dniu 14 czerwca 1940 roku. Wśród 728 Polaków, którzy trafili na obszar dawnych koszar wojskowych, znalazł się także Tadeusz Wiejowski.


Reklama


Mężczyzna pochodził z Kołaczyc na Podkarpaciu. Miał 26 lat, z zawodu był szewcem. Służył w Wojsku Polskim. W obozie otrzymał numer 220.

Do jego ucieczki doszło już 6 lipca 1940 roku – niespełna miesiąc po tym, jak trafił do Auschwitz. Szczegóły zdarzeń są znane dzięki powojennemu oświadczeniu jednego z ludzi, którzy pomogli Wiejowskiemu w opuszczeniu obozu.

Brama obozu Auschwitz w 1945 roku.

Zielona opaska i cywilne ubranie

Jak wyjaśnia dr Jacek Lachendro, historyk zatrudniony w Miejscu Pamięci i Muzeum Auschwitz-Birkenau, więzień zdołał nawiązać kontakt z grupą polskich elektryków, zatrudnionych w niemieckiej firmie pracującej przy budowie dopiero powstającego obozu.

Spośród pięciu robotników czterech należało do Związku Walki Zbrojnej. Dostarczyli oni Wiejowskiemu cywilne ubranie, a przede wszystkim specjalną opaskę w zielonym kolorze, która potwierdzała, że dana osoba nie jest więźniem.


Reklama


Po skończonym dniu pracy Wiejowski „założył ubranie i w grupie cywili opuścił obóz. Razem z nimi poszedł w kierunku dworca kolejowego, skąd następnie zdołał wyjechać pociągiem towarowym”.

Autor relacji o tej ucieczce, Bolesław Bicz, podkreślał, że podobną pomoc oferowano także innym osadzonym. Nikt nie zdecydował się jednak na ryzyko.

Na kanwach historii pierwszej kobiety, która zdołała uciec z obozu Auschwitz powstała powieść pt. Którędy na wolność?

Nie uciekł przed zemstą

Wiejowski dotarł w rodzinne strony, gdzie ukrywał się przez przeszło rok. Niemcy natrafili na ślad dopiero po tym, jak zmarli rodzice byłego więźnia, utrzymujący jego obecność w sekrecie.

Uciekiniera schwytano jesienią 1941 roku. Jak pisze dr Lachendro, został on osadzony w więzieniu w Jaśle. Stamtąd „wywieziono go furgonetką policyjną w kierunku Gorlic i prawdopodobnie rozstrzelano w jednym z nieczynnych szybów naftowych”.

Przeszło 1300 ukaranych

Straszne konsekwencje ponieśli także elektrycy. Już w dwa dni po ucieczce, 8 lipca 1940 roku, wszyscy zostali aresztowani i sami trafili za bramę obozu. Z całej piątki pobyt w piekle przeżył tylko jeden – Bolesław Bicz.

Poza tym, dla zniechęcenia innych więźniów do podobnych działań, ukarano cały obóz.


Reklama


Pierwsza ofiara śmiertelna Auschwitz

Historyczka Danuta Czech pisała na kartach Kalendarza wydarzeń w KL Auschwitz, że ucieczka Tadeusza Wiejowskiego została stwierdzona w czasie wieczornego apelu. W reakcji:

Niemcy zarządzili „stójkę” – karny apel. Trwał on od godziny 18.00 6 lipca do 14.00 dnia następnego, czyli 20 godzin.

Podczas apelu esesmani przez całą noc chodzili między szeregami więźniów bijąc i kopiąc. Po raz pierwszy wymierzono również publiczną karę chłosty. W tym celu skonstruowano specjalnie „kozła” w obozowej stolarni. Kara dotknęła więźniów, których obozowe Gestapo podejrzewało o pomoc w ucieczce.

Tadeusz Wiejowski na fotografii ze zbiorów Muzeum Auschwitz-Birkenau.

Kara objęła wszystkich więźniów Auschwitz – łącznie 1311 mężczyzn. Jeden z nich, polski Żyd Dawid Wrongczewski, już chory na gruźlicę i zmaltretowany, nie przeżył stójki. Była to pierwsza ofiara śmiertelna obozu.

***

Na kanwach historii pierwszej kobiety, która zdołała uciec z obozu Auschwitz powstała powieść pt. Którędy na wolność? Nową książkę Marty Byczkowskiej-Nowak kupicie w Empiku.

Bibliografia

  • Lachendro Jacek, Wybrane przykłady ucieczek z KL Auschwitz [w:] Cena odwagi. Miedzy ocaleniem życia a ocaleniem człowieczeństwa, redakcja naukowa Alicja Bartuś, Piotr Trojański, Oświęcim 2019,
  • Rocznica pierwszej ucieczki z Auschwitz, „Auschwitz.org”, 5 lipca 2005.

Poruszająca powieść na kanwach obozowej historii

Autor
Grzegorz Kantecki
Dołącz do dyskusji

Jeśli nie chcesz, nie musisz podawać swojego adresu email, nazwy ani adresu strony www. Możesz komentować całkowicie anonimowo.


Reklama

Wielka historia, czyli…

Niesamowite opowieści, unikalne ilustracje, niewiarygodne fakty. Codzienna dawka historii.

Dowiedz się więcej

Dołącz do nas

Rafał Kuzak

Historyk, specjalista od dziejów przedwojennej Polski. Współzałożyciel portalu WielkaHISTORIA.pl. Autor kilkuset artykułów popularnonaukowych. Współautor książek Przedwojenna Polska w liczbach, Okupowana Polska w liczbach oraz Wielka Księga Armii Krajowej.

Wielkie historie w twojej skrzynce

Zapisz się, by dostawać najciekawsze informacje z przeszłości. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.