„Styl rozpoczynający rok pierwszego stycznia nie posiada w języku polskim swojej własnej nazwy” – wyjaśniał Henryk Wąsowicz, autor monumentalnej pracy Chronologia średniowiecza. I dodał, że w naukach historycznych ten system nosi nazwę „stylu obrzezania” lub „stylu powszechnego”.
Sposób rachuby, w którym rok zaczyna się 1 stycznia jest jednym z najstarszych znanych zachodniej cywilizacji. Już od 153 roku p.n.e. obowiązywała zasada, według której rzymscy konsulowie obejmowali swój urząd właśnie z początkiem stycznia (miesiąca Ianuaris).
Wraz z wprowadzenie kalendarza juliańskiego (reforma Juliusza Cezara z 46 roku p.n.e.) w pełni oficjalnie przyjęto, że 1 stycznia będzie otwierać kolejne lata. Nie był to jednak jedyny system obowiązujący w kulturze łacińskiej w epokach późnego antyku i średniowiecza. Jakie inne rozwiązania stosowano?
Reklama
Kiedy zaczynał się rok w średniowieczu?
1 stycznia (styl obrzezania)
Od drugiej połowy VI wieku w Kościele zachodnim 1 stycznia zaczęto obchodzić święto Obrzezania Pańskiego (circumcisio domini). Dlatego też styl, według którego rok zaczyna się tego dnia zyskał sobie miano „stylu obrzezania”.
Był on powszechnie stosowany przez autorów średniowiecznych kalendarzy religijnych – czyli tak zwanych komputystów. Musiało jednak minąć wiele stuleci, nim dzień 1 stycznia zaczęto określać mianem „Nowego Roku”. W Polsce zrobiono to po raz pierwszy na piśmie dopiero za panowania Kazimierza Wielkiego.
1 marca (styl marcowy)
Ten dzień uznawano za początek roku w starożytnym Rzymie zanim Juliusz Cezar wprowadził nowy kalendarz. Tradycja okazała się zresztą dużo trwalsza. Żyła w państwie Franków epoki Merowingów, na średniowiecznej Rusi, a najdłużej w Wenecji. Tam lata też liczono od 1 marca. I to aż do roku 1797!
25 marca (styl Zwiastowania)
Pomysł, by lata liczyć od dnia Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny pojawił się niemal równo z samym świętem, obchodzonym w Zachodniej Europie od IX stulecia.
Reklama
Styl rozprzestrzenił się w Burgundii, a następnie także w Akwitanii i Prowansji. Używano go na przykład w słynnym opactwie Cluny. Dotarł do Północnych Włoch i Anglii. Sporadycznie używano go nawet w XVIII wieku.
Dzień Wielkanocy (styl paschalny)
Kolejne rozwiązanie popularne we Francji. Niezbyt praktyczne, bo w tym systemie poszczególne lata miały… różną długość. Pierwszy dzień roku mógł bowiem przypaść zarówno na koniec marca, jak i – koniec kwietnia. Stylu paschalnego używano w Langwedocji i gdzieniegdzie na południu Francji nawet do roku 1564.
Wielkie historie co kilka dni w twojej skrzynce! Wpisz swój adres e-mail, by otrzymywać newsletter. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.
1 września (styl bizantyjski)
Za czasów sławnego cesarza Justyniana (VI wiek n.e.) na wschodzie uznano iż 1 września był dniem stworzenia świat. Stał się więc także pierwszym dniem każdego roku.
Rachubę taką stosowano w Imperium Bizantyjskim, ale dotarła ona też na Zachód. Jest znana z dokumentów dynastii andegaweńskiej (przełom XIII i XIV stulecia). Przede wszystkim jednak zyskała popularność na późnośredniowiecznej Rusi, a następnie w Rosji. Tam styl rozpoczynający rok 1 września obowiązywał aż do czasów Piotra Wielkiego.
25 grudnia (styl Bożego Narodzenia)
Był to najpopularniejszy system w epoce średniowiecza. Stosowała go kuria papieska, dlatego też styl rozpoczynający lata 25 grudnia zyskał sobie również miano „rzymskiego”.
Reklama
W kancelarii ojców świętych pojawił się w wieku X i przetrwał aż do roku 1582 – a więc do reformy gregoriańskiej i wprowadzenia obecnego kalendarza. Rachuba rozpowszechniła się też w Niemczech (gdzie obowiązywała nawet do XVI wieku), we Francji, na Półwyspie Iberyjskim i w Czechach. A także w Polsce, gdzie w średniowieczu dominowany dwa systemy. Nowy rok przypadał albo 25 grudnia, albo tak jak teraz: 1 stycznia, a więc w dniu Obrzezania Pańskiego.
Bibliografia:
- Wąsowicz Henryk, Chronologia średniowieczna, Wydawnictwo KUL, Lublin 2016.
1 komentarz