Przyczyny wielkiej wędrówki ludów. Dlaczego barbarzyńskie plemiona uderzyły na cesarstwo rzymskie?

Strona główna » Starożytność » Przyczyny wielkiej wędrówki ludów. Dlaczego barbarzyńskie plemiona uderzyły na cesarstwo rzymskie?

Wielka wędrówka ludów doprowadziła do upadku cesarstwa rzymskiego i na zawsze zmieniła mapę Europy. Być może wreszcie znaleziono przyczynę fali, która zmiotła najpotężniejsze z mocarstw w tej części świata.

Na początku lat 70. IV stulecia koczowniczy Hunowie dotarli do linii Donu, a około roku 375 ruszyli dalej na zachód. Ich watahy zaczęły spychać ludy germańskie ku granicom Rzymu.


Reklama


Goci, dotąd zamieszkujący na północ od Morza Czarnego, wkroczyli w obszar cesarstwa. W 378 roku starli się z legionami pod Adrianopolem, odnosząc walne zwycięstwo. Bitwa ta była początkiem końca antycznego imperium.

W kolejnych dekadach barbarzyńskie ludy stopniowo zalewały Italię, Iberię i Bałkany. W inwazji brali udział Ostrogoci, Wizygoci, Wandalowie, ale też bezpośrednio sami Hunowie, pod wodzą sławnego Attyli. Napór koczowniczych grup na zawsze zmienił obraz świata. Co jednak było praprzyczyną wielkiej wędrówki?

Najazd barbarzyńców obraz Ulpiano Checa (domena publiczna).
Najazd barbarzyńców obraz Ulpiano Checa (domena publiczna).

Kryzys klimatyczny w imperium…

W ostatnich latach doszło do ogromnego postępu w dziedzinie badań nad historią klimatu, zwłaszcza zaś nad klimatem w czasach starożytnych. Specjaliści dużo lepiej niż dawniej rozumieją wpływ trendów pogodowych na wzrost potęgi, a następnie regres cesarstwa rzymskiego.

Na lata 200 p.n.e. – 150 n.e. przypadło tak zwane „rzymskie optimum klimatyczne”. Warunki były stabilne, a wilgotność i temperatury szczególnie korzystne dla rozwoju rolnictwa. Później klimat zaczął się pogarszać, rzutując zwłaszcza na plony uzyskiwane w imperialnym „spichlerzu” – Egipcie.


Reklama


Sytuacji w rzymskich prowincjach poświęcono ogrom uwagi. Nowe badania sugerują jednak, że dla losów cesarstwa nawet ważniejszy był kryzys klimatyczny postępujący… setki czy wręcz tysiące kilometrów od limesu.

…a zwłaszcza poza nim

Z analiz dendrochronologicznych (a więc badań przyrostu słojów drzew) wyłania się obraz potężnej anomalii pogodowej, jaka zapanowała w środkowej Azji.

Jak piszą Kyle Harper i Michael McCormick w pracy Reconstructing Roman Climate, około roku 338 na azjatyckich stepach zapanowała „jedna z najgorszych susz w przeciągu dwóch mileniów”.

Katastrofalne warunki utrzymywały się nawet nie przez lata, ale całe dekady. Kryzys zaczął ustępować dopiero około roku 377. Już po tym, jak ruszyła wielka wędrówka ludów.

Czy to susza sprawiała, że Hunowie ruszyli na zachód doprowadzając do upadku imperium rzymskiego? (Georges Rochegrosse/domena publiczna).
Czy to susza sprawiała, że Hunowie ruszyli na zachód doprowadzając do upadku imperium rzymskiego? (Georges Rochegrosse/domena publiczna).

Jak wyjaśniają profesorowie uniwersytetów Oklahomy i Harvardu, potworna i długotrwała susza „mogła stanowić kluczowy bodziec, popychający na zachód federację pasterzy określanych mianem »Hunów«”.

Dowody, na które czekano od stulecia

O tym, że właśnie zmiany klimatu skłoniły Hunów do poszukiwania nowych pastwisk i przekonały ich do podporządkowania się wspólnym wodzom, spekulowano już na początku XX wieku. Taką teorię wysuwał zwłaszcza Ellsworth Huntington z Yale. Dopiero teraz jednak na jej poparcie znaleziono silne, naukowe argumenty.

Przeczytaj również o tym dlaczego Attyla nie zdobył Rzymu? Miasto stało przed nim otworem, ale wódz Hunów w ostatniej chwili zawrócił


Reklama


Bibliografia

  • Harper Kyle, McCormick Michael, Reconstructing Roman Climate [w:] The Science of Roman History, Biology, Climate, and the Future of the Past, red. Walter Scheidel, Princeton University Press 2018.
Autor
Kamil Janicki
1 komentarz

 

Dołącz do dyskusji

Jeśli nie chcesz, nie musisz podawać swojego adresu email, nazwy ani adresu strony www. Możesz komentować całkowicie anonimowo.


Reklama

Wielka historia, czyli…

Niesamowite opowieści, unikalne ilustracje, niewiarygodne fakty. Codzienna dawka historii.

Dowiedz się więcej

Dołącz do nas

Rafał Kuzak

Historyk, specjalista od dziejów przedwojennej Polski. Współzałożyciel portalu WielkaHISTORIA.pl. Autor kilkuset artykułów popularnonaukowych. Współautor książek Przedwojenna Polska w liczbach, Okupowana Polska w liczbach oraz Wielka Księga Armii Krajowej.

Wielkie historie w twojej skrzynce

Zapisz się, by dostawać najciekawsze informacje z przeszłości. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.

Drodzy Czytelnicy! Nasza strona (jak niemal wszystkie inne) wykorzystuje pliki cookies i podobne technologie, między innymi po to, by dostosowywać treści reklamowe do zainteresowań i preferencji użytkowników. Aby to robić, potrzebujemy Waszej zgody.

Klikając przycisk "Przejdź do serwisu" lub zamykając to okno za pomocą przycisku "x" wyrażasz zgodę na przetwarzanie przez Ingens Media Sp. z o.o. oraz naszych zaufanych partnerów, twoich danych osobowych zapisanych w plikach cookies i innych podobnych technologiach w celu marketingowym, obejmującym w szczególności wyświetlanie spersonalizowanych reklam.

Zgoda nie jest obowiązkowa. Możesz też w dowolnym momencie ją cofnąć. Szczegóły dotyczące naszej polityki prywatności, zakresu zgód, a także wycofania i niewyrażenia zgody znajdziesz w naszej polityce prywatności. Tam też znajdziesz informacje na temat zasad przetwarzania danych oraz twoich uprawnień z tym związanych.

Poprzez korzystanie z serwisu bez zmieniania ustawień prywatności w twojej przeglądarce internetowej wyrażasz zgodę na przechowywanie w Twoim urządzeniu końcowym plików cookies i innych podobnych technologii służących do dopasowywania.