Sławojka i Felicjan Sławoj-Składkowski. Czy wyśmiewany premier naprawdę nauczył Polaków co to wychodek?

Strona główna » Międzywojnie » Sławojka i Felicjan Sławoj-Składkowski. Czy wyśmiewany premier naprawdę nauczył Polaków co to wychodek?

Chyba żaden minister ani premier w Polsce nie stał się obiektem tylu kpin, co Felicjan Sławoj-Składkowski. Nazywano go „Piotrem Wielkim w klozetowej skali”, przekręcano złośliwie jego imię na „Srawoj”, a ostatecznie przeszło ono do historii jako nazwa dla wiejskiego ustępu. Prowadzona przez Składkowskiego wieloletnia walka na rzecz poprawy higieny w Polsce przyniosła jednak spektakularne efekty.

Chociaż przeciwnicy przedstawiali go jako tępego wojskowego, „wachmistrza Sorokę Józefa Piłsudskiego”, Felicjan Sławoj-Składkowski w rzeczywistości był absolwentem Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego.


Reklama


Człowiek z misją

Po wstąpieniu do Legionów został w nich wojskowym lekarzem, mimo że jego specjalnością była… ginekologia. Ogromną wagę przywiązywał do zapobiegania chorobom poprzez utrzymywanie czystości.

W 1917 r. napisał „Podręcznik higieny dla oficerów i podchorążych”, a w czasie internowania legionistów w Beniaminowie dopominał się u władz obozu m.in. o odpowiednią ilość papieru w wychodkach dla żołnierzy „celem uniknięcia jedynego w swoim rodzaju zanieczyszczenia ścian”.

Generał Felicjan Sławoj-Składkowski na zdjęciu z 1930 roku (domena publiczna).
Generał Felicjan Sławoj-Składkowski na zdjęciu z 1930 roku (domena publiczna).

Po odzyskaniu niepodległości był szefem Służby Sanitarnej Wojska Polskiego. Polityczną karierę zaczął robić po zamachu majowym, kiedy został ministrem spraw wewnętrznych.

Gdy w lutym 1928 r. zostało wydane rozporządzenie prezydenta Rzeczypospolitej „O prawie budowlanem i zabudowaniu osiedli”, Składkowski skupił się na jednym z jego punktów. Rozdział 12. dotyczył ustępów i mówił, że m.in. w miejscach nieskanalizowanych, zarówno w miastach, jak i na wsiach, powinien zostać urządzony osobny wychodek dla każdej rodziny.


Reklama


Odległość dołu na nieczystości powinna wynosić minimum 10 m od studni i 2 m od granicy sąsiada. Musiał on także mieć nieprzepuszczalne ściany i dno oraz odpowiednią wentylację.

Sławoj rusza na inspekcje

Miesiąc po ukazaniu się rozporządzenia minister wydał okólnik do wojewodów, pisząc w nim, że „nadchodzący okres wiosenny umożliwia podjęcie akcji podniesienia sanitarnego i estetycznego kraju”.

Tekst stanowi fragment książki Andrzeja Fedorowicza Druga Rzeczpospolita w 100 przedmiotach (Wydawnictwo Fronda 2019).
Tekst stanowi fragment książki Andrzeja Fedorowicza pod tytułem Druga Rzeczpospolita w 100 przedmiotach (Wydawnictwo Fronda 2019).

Domagał się, by na osiedlach miejskich w obrębie każdej posesji były czysty ustęp oraz zamykany śmietnik, i szczegółowo instruował, jak powinny być one budowane.

Następnie wyruszył samochodem na inspekcję po kraju, by sprawdzić, czy lokalna administracja realizuje jego polecenia. Te właśnie gospodarskie podróże stały się powodem szyderstw, jednak Składkowski wiedział, co robi.

Minister Józef Beck, kpiąc z ambicji kolonialnych i mówiąc, że „polskie kolonie zaczynają się już za Rembertowem”, miał na myśli właśnie niski poziom higieny w prowincjonalnej Polsce.

Do legendy przeszła sytuacja, gdy Składkowski w jednej ze wsi powiatu ciechanowskiego zastał drzwi do ustępu zabite gwoździami. W odpowiedzi na pytanie o powód usłyszał od chłopa, że „dzieciakom w szkołach poprzewracali we łbie i nie chcą już chodzić za stodołę, ino srają w wychodku, a tu musi być czysto dla komisyi”.

Sławojki stały się nieodłącznym elementem polskiego krajobrazu (Meteor2017/CC BY-SA 3.0).
Sławojki stały się nieodłącznym elementem polskiego krajobrazu (Meteor2017/CC BY-SA 3.0).

Toaletowa rewolucja

Mimo kpin akcja Składkowskiego przyniosła spektakularne efekty. Zaledwie pół roku po wydaniu okólnika, we wrześniu 1928 r., minister z dumą informował, że już 80 proc. pozbawionych kanalizacji domów w miastach i 60 proc. na wsiach zaopatrzonych jest w ustępy.

Uchodzący za człowieka o niespożytej energii, nie zaprzestał higienicznych inspekcji nawet, gdy został premierem. Jak twierdził, przejechał po Polsce ponad milion kilometrów, doprowadzając ostatecznie do tego, że sławojki stały się nieodłącznym elementem polskiego krajobrazu.


Reklama


Przeczytaj również o parowozie Pm36. Dlaczego imponująca polska lokomotywa nigdy nie weszła do produkcji?

Źródło

Tekst stanowi fragment książki Andrzeja Fedorowicza pod tytułem Druga Rzeczpospolita w 100 przedmiotach, która ukazała się nakładem Wydawnictwo Fronda.

Kamienie milowe II RP

Tytuł oraz śródtytuły pochodzą od redakcji. Tekst został poddany obróbce redakcyjnej w celu wprowadzenia większej liczby akapitów.

Autor
Andrzej Fedorowicz
Dołącz do dyskusji

Jeśli nie chcesz, nie musisz podawać swojego adresu email, nazwy ani adresu strony www. Możesz komentować całkowicie anonimowo.


Reklama

Wielka historia, czyli…

Niesamowite opowieści, unikalne ilustracje, niewiarygodne fakty. Codzienna dawka historii.

Dowiedz się więcej

Dołącz do nas

Kamil Janicki

Historyk, pisarz i publicysta, redaktor naczelny WielkiejHISTORII. Autor książek takich, jak Pańszczyzna. Prawdziwa historia polskiego niewolnictwa, Wawel. Biografia, Warcholstwo czy Cywilizacja Słowian. Jego najnowsza książka toŚredniowiecze w liczbach (2024).

Rafał Kuzak

Historyk, specjalista od dziejów przedwojennej Polski. Współzałożyciel portalu WielkaHISTORIA.pl. Autor kilkuset artykułów popularnonaukowych. Współautor książek Przedwojenna Polska w liczbach, Okupowana Polska w liczbach oraz Wielka Księga Armii Krajowej.

Wielkie historie w twojej skrzynce

Zapisz się, by dostawać najciekawsze informacje z przeszłości. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.