Wydatki na wojsko w przedwojennej Polsce. Utrzymanie armii pochłaniało olbrzymią część budżetu państwa

Na stopie pokojowej przedwojenne Wojsko Polskie, z liczbą około 280 000 żołnierzy, było trzecią siłą militarną w Europie. Przynajmniej – trzecią liczebnie. Ile to kosztowało?

Utrzymanie silnej armii stanowiło nienaruszalny dogmat przedwojennej polskiej polityki. Na wojsko stale kładziono ogromny nacisk, także w latach, gdy stosunki z najsilniejszymi sąsiadami wydawały się stabilne.

Reklama

Armia była też oczkiem w głowie Józefa Piłsudskiego (który przejął władzę w kraju na skutek zamachu z roku 1926) oraz jego następców. Ludzie sanacji nie szczędzili środków, by utrzymywać jej stan liczebny.

Ile kosztowała przeszło ćwierćmilionowa armia?

Siły zbrojne pochłaniały rokrocznie ogromne kwoty. Budżet wojskowy w latach 1927–1930 wahał się od 839,07 do 870,28 milionów złotych, a w latach 1931–1935 od 761,9 do 778,42 milionów złotych.

Kwoty te można w przybliżeniu przemnożyć przez 10, by uzyskać wartość w dzisiejszych pieniądzach. Daje to od około 7,6 do 8,7 miliardów złotych z 2020 roku rocznie.

Maksimum możliwości

W pierwszej połowie lat 30. XX wieku oficjalne wydatki wojskowe stanowiły ponad 34% budżetu państwa i ponad 6,5% całego dochodu narodowego.

Rzeczywista suma była nawet wyższa. Część kosztów ukrywano w wydatkach innych ministerstw, bądź poza budżetem.

Reklama

Wszystkie rozchody związane z obronnością sięgnęły 938 mln złotych w roku budżetowym 1936/37 i 1,19 mld w 1938/1939. W preliminowanym roku budżetowym 1939/1940 miały zaś wynieść już 1,34 mld złotych. Czyli – 13,4 mld w obecnych pieniądzach.

Było to maksimum polskich możliwości. Jak stwierdził minister skarbu Eugeniusz Kwiatkowski, jeszcze większe obciążenie skarbu wydatkami wojskowymi groziłoby załamaniem gospodarki.

Porównanie wydatków wojskowych: II i III RP

Dla porównania w roku 2019 Wojsko Polskie pochłonęło około 45 miliardów złotych – niemal trzy i pół razy więcej niż wynosił maksymalny, niezrealizowany pułap sprzed wojny.

Na rok 2020 zaplanowano już koszty rzędu 50 miliardów. W całości wydatków budżetowych państwa jest to jednak tylko nieco ponad 1%.

Koszty dywizji, marynarki, lotnictwa

Roczny koszt utrzymania dywizji piechoty wynosił w latach 30. XX wieku 7,5 milionów złotych. Jedna 3-pułkowa brygada kawalerii pochłaniała 4,7 milionów złotych.

Utrzymanie całej Marynarki Wojennej wiązało się z wydatkiem 21,7 milionów złotych, lotnictwa 46,3 milionów złotych, broni pancernej 13,7 milionów złotych.

Reklama

Utrzymanie i rozwój

Ogółem koszty utrzymania Wojska Polskiego na stopie pokojowej wynosiły 416 mln złotych i stanowiły 52% budżetu wojskowego.

Pozostałe pieniądze przeznaczano na zakupy uzbrojenia, budowę nowej infrastruktury oraz zakup zapasów na wypadek wojny.

Przeczytaj też o Wojsku Polskim w przededniu wybuchu II wojny światowej. Jak dobrze byliśmy przygotowani?

Bibliografia

1. Jerzy B. Cynk, Siły lotnicze Polski i Niemiec. Wrzesień 1939, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa 1989. 
2. Zdzisław Jagiełło, Piechota Wojska Polskiego 1918-1939, Bellona, Warszawa 2005.
3. Hubert Mordawski, Polskie lotnictwo wojskowe 1920-1939. Od tryumfu do tragedii, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2011.
4. Tymoteusz Pawłowski, Armia Śmigłego. Czwarta w Europie – siódma na świecie, Bellona, Warszawa 2014.
5. Kazimierz Pindel, Obrona Narodowa 1937-1939, Wydawnictwo MON, Warszawa 1979.
6. Wojsko Polskie 1939-1945. Barwa i broń, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1990.             
7. Lech Wyszczelski, Wojsko II Rzeczypospolitej. Armia ułanów, szarej piechoty i serca w plecaku, Bellona Spółka Akcyjna, Warszawa 2014.