Znaczenie przydomka Bolesława Chrobrego. Jak pierwotnie rozumiano to słowo i jak je zapisywano?

Dokładne znaczenie przydomka Bolesława Chrobrego nie jest dzisiaj odruchowo czytelne. Tym bardziej zatarł się prawidłowy zapis tego słowa. Czy wszyscy robimy literówkę mówiąc o pierwszym polskim królu?

W innym artykule pisałem już o bardzo późnej genezie przydomka „Chrobry”. W pierwszych wiekach po śmierci, króla Bolesława I nazywano Wielkim. Dopiero u samego schyłku rozbicia dzielnicowego uzyskał używane dzisiaj miano.

Reklama

Zdaniem filologa Ryszarda Gansińca stało się tak, bo w czasach Przemysła II – gdy w decydującą fazę wchodziły projekty odbudowy Królestwa Polskiego – przydomek „Wielki” wydawał się zbyt mało charakterystyczny i indywidualny, by odpowiadać zasługom twórcy potęgi państwa Piastów.

Bolesław Chrobry… czyli jaki?

Co znaczy słowo „Chrobry”? Kronikarze przekładali je na łacińskie „Animosus”, a więc „dziarski”, „zapalczywy”, albo „zuchwały”. Z badań filologów wynika jednak, że pierwotnie rozumiano ten przydomek nieco inaczej.

Chrobry to we wczesnośredniowiecznej polszczyźnie człowiek „dzielny”, „waleczny”.

Polskie przezwisko

Po wielu naukowych dyskusjach wykształciła się opinia, że wyraz nie jest pochodzenia ruskiego lub czeskiego (jak dawniej sugerowano), ale polskiego.

Szczególnie ciekawy wniosek dotyczy jednak formy zapisu. W XIII czy XIV wieku nie chwalono za waleczność Bolesława Chrobrego, lecz… Chabrego.

Reklama

Pierwotna forma: nie Chrobry tylko Chabry

Taka była pierwotna wersja przydomka. I utrzymała się ona w obiegu bardzo długo. Jeszcze w połowie XV stulecia Jan Długosz na przemian pisał o Bolesławie Chabrym lub Chrobrym.

Dopiero Marcin Kromer (XVI wiek) był w tej kwestii konsekwentny. Językoznawca Jacek Hertel podkreśla, że to renesansowy kronikarz faktycznie „wprowadził do literatury” i zaczął popularyzować nowszy, przerobiony wariant.

Tak naprawdę Polacy przyjęli go jednak za sprawą monumentalnej Historii narodu polskiego Adama Naruszewicza, wydanej u schyłku XVIII stulecia. Tak więc Bolesław Chabry został Chrobrym mniej niż 250 lat temu.

Przeczytaj też o tym, jaka była powierzchnia Polski w czasach Bolesława Chrobrego. Czy jego państwo było rozleglejsze od obecnej Rzeczypospolitej?

Reklama

Bibliografia

• Gansiniec Ryszard, Nagrobek Bolesława Wielkiego, „Przegląd Zachodni”, t. 7 (1951).
• Hertel Jacek, Przezwiska Piastów w średniowieczu: z bada nad antroponomastyką historyczną, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Historia”, t. 16 (1980).