Polska Kazimierza Wielkiego w liczbach. Zaskakujące dane i statystyki

Ile rocznie zarabiał Kazimierz Wielki? Ilu miał poddanych, ile naprawdę zbudował zamków i ilu zbrojnych liczyła jego armia? Zaskakujące fakty o Polsce za panowania ostatniego króla z dynastii Piastów.

1. Jaką powierzchnię miała Polska Kazimierza Wielkiego?

Za panowania Kazimierza Wielkiego Polska przemieniła się z niewielkiego, prowincjonalnego kraju w państwo o całkiem imponującej powierzchni i imperialnych ambicjach.

Reklama

W roku 1333 ostatni król z dynastii Piastów odziedziczył po ojcu głównie Wielkopolskę oraz Małopolskę. Łącznie miał pod swoją władzą tylko 115 000 kilometrów kwadratowych – niemal trzy razy mniej niż wynosi powierzchnia obecnej Rzeczpospolitej.

Gdy jednak umierał niespełna czterdzieści lat później, Królestwo Polskie miało już około 270 000 kilometrów kwadratowych – tylko o 13% mniej niż nasza Polska. Przyrost był w głównej mierze efektem wieloletnich i zakończonych sukcesem walk o zwierzchność nad Rusią Czerwoną.

2. Ile zamków zbudował Kazimierz Wielki?

Za panowania ostatniego Piasta wzniesiono od 35 do 53 zamków królewskich, raczej bliżej tej drugiej wartości. Własne warownie wystawiali też możnowładcy, więc ogólną liczbę nowych zamków szacuje się na nawet ponad 60.

3. Ile miast otoczono murami za Kazimierza Wielkiego?

Za czasów Kazimierza Wielkiego podjęto też zakrojoną na wielką skalę akcję umacniania miast. Dawniej przyjmowano, że obwiedziono murami 23 ośrodki. Nowsze prace naukowe podają jeszcze wyższe liczby – od 30 do 35 miast uzyskało nowoczesne fortyfikacje.

Reklama

4. Ilu żołnierzy liczyły wojska Kazimierza Wielkiego?

Przyjmuje się, że Władysław Łokietek był w stanie zmobilizować około 5000-6000 zbrojnych. Za Kazimierza Wielkiego możliwości mobilizacyjne Polski znacząco wzrosły: do nawet 15 000-18 000 żołnierzy.

5. Ilu mieszkańców miał Kraków za Kazimierza Wielkiego?

Polska stolica liczyła za panowania Kazimierza Wielkiego około 10 000 mieszkańców.

Z tego 50% stanowili Polacy, 35% Niemcy, 8% Żydzi, 5% Węgrzy, a 2% – przedstawiciele innej lub nieustalonej nacji.

6. Ile miast założył Kazimierz Wielki?

Panowanie ostatniego króla z dynastii Piastów było okresem bezprecedensowego rozwoju sieci miast (fundowanych na prawie niemieckim), z których większość zakładał osobiście Kazimierz Wielki.

Wielkie historie co kilka dni w twojej skrzynce! Wpisz swój adres e-mail, by otrzymywać newsletter. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.

W literaturze nie ma zgody co do tego ile dokładnie powstało nowych ośrodków. Najwięcej było ich na pewno w Małopolsce. Ostrożne szacunki mówią o 36 miastach utworzonych w tej prowincji (w tym 29 królewskich), najwyższe – o łącznie 67.

Zdaniem Marii Boguckiej i Henryka Samsonowicza w całym kraju nowych miast mogło powstać za Kazimierza Wielkiego nawet 108 (i kolejne 10 na lennym Mazowszu).

Reklama

„W stosunku do okresu wcześniejszego liczba miast uległa podwojeniu, w Małopolsce zaś niemal potrojeniu” – podkreślał z kolei Janusz Kurtyka w pracy Odrodzone królestwo.

7. Ile zarabiał Kazimierz Wielki?

Wyliczono, że w każdym roku Kazimierz Wielki uzyskiwał dochody w kwocie od 70 000 do 95 000 grzywien, a więc około jednej tony złota. Dla porównania królowie Anglii zarabiali rocznie 1,7 tony złota, a królowie Francji – aż 7,7 ton.

Główne źródło zarobków stanowiły krakowskie żupy solne. Roczny czynsz dzierżawny z nich wynosił zawrotne 18 000 grzywien. Tym samym ta jedna kopalnia odpowiadała za nawet ¼ wszystkich wpływów do monarszego skarbca!

8. Ilu mieszkańców miała Polska Kazimierza Wielkiego?

Czasy Kazimierza Wielkiego to najwcześniejsza epoka, dla jakiej da się choćby w przybliżeniu wyliczać wielkość populacji Polski. Rejestry świętopietrza, które stanowią podstawowe źródło dla demografów zajmujących się XIV stuleciem, różnych historyków prowadziły jednak do radykalnie rozbieżnych wniosków.

Reklama

Zależnie od przyjętej metodologii oceniano, że główne prowincje kraju (Małopolska, Wielkopolska, Mazowsze) liczyły od  658 000 do 1 240 000 osób. O tym, jak uzyskano te liczby i która jest bardziej wiarygodna pisałem w osobnym artykule.

W każdym razie nawet po przyłączeniu Rusi Czerwonej Królestwo Polskie nie było raczej państwem dwumilionowym, jak utrzymują niektórzy autorzy.

Kto zamieszkiwał Polskę Kazimierza Wielkiego?

Według bardzo przybliżonych szacunków Feliksa Kiryka 70% ludności Polski stanowili chłopi, 20% mieszkańcy miast, a 10% – rycerstwo.

W miastach nie wszyscy posiadali jednak pełne prawa. Od ⅓ do ½ ich populacji stanowił plebs – „wyrobnicy, furmani i służba domowa, słowem ludzie najmujący się do wszelkiego rodzaju prac w domach kupców i rzemieślników”.

Ilu księży było w Polsce Kazimierza Wielkiego?

Ten sam autor podawał, że za czasów Kazimierza Wielkiego nad Wisłą posługę pełniło około 7000 przedstawicieli kleru świeckiego. Z kolei zakonników i zakonnic, rozmieszczonych w 300 klasztorach, było w przybliżeniu 7000.

Przeczytaj też o ostatniej żonie Kazimierza Wielkiego. Co się z nią stało po śmierci króla?

Reklama

Bibliografia

1. Bogucka Maria, Samsonowicz Henryk, Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej, Wrocław 1986.
2. Guzowski Piotr, Stan i perspektywy badań nad liczbą ludności Polski w późnym średniowieczu i w początkach epoki nowożytnej, „Przeszłość Demograficzna Polski”, t. 37 (2015).
3. Kiryk Feliks, Kazimierz Wielki. Budowniczy i reformator, Warszawa 2002.
4. Kurtyka Janusz, Odrodzone królestwo. Monarchia Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego w świetle nowszych badań, Kraków 2001.