Opinie o Kazimierzu Wielkim na dworze cesarskim. Co pisano o polskim królu w otoczeniu Karola IV Luksemburskiego?

Człowiek pokoju? Wielki budowniczy? Stateczny władca o wyjątkowej mądrości? Nic z tych rzeczy. Obraz Kazimierza Wielkiego w czeskich kronikach XIV stulecia kształtował się zupełnie inaczej. Co pisano o polskim królu na jednym z najważniejszych dworów kontynentu?

W XIV stuleciu Czechy były potęgą nie tylko na miarę Europy Środkowej, ale całego łacińskiego świata. Karol IV Luksemburski (ur. 1316, zm. 1378) zdołał nawet sięgnąć po koronę cesarską, a Praga stała się za jego rządów czołowym ośrodkiem nauki i kultury.

Reklama

Polska w tym czasie dopiero wchodziła na arenę wielkiej polityki, traktowana jako słabszy partner, a do niedawna – wręcz państwo sezonowe, którego tron powinien – w opinii Luksemburgów – znajdować się w ich rękach. Nie znaczy to jednak, że sytuacją, jaka panowała nad Wisłą nie interesowano się w Pradze.

Kazimierz Wielki, panujący od roku 1333, trafił do niemal wszystkich czeskich kronik tej epoki. W tym także tych, które powstały w bezpośrednim otoczeniu ościennego dworu.

Co pisano o ambitnym Piaście? Jak oceniano charakter i osiągnięcia Kazimierza Wielkiego? Za co najgłośniej go krytykowano?

Najbliżej tronu, jak się da. Kto formułował opinie o Kazimierzu Wielkim?

Najcenniejsze i najbardziej wpływowe źródło w tym temacie odnosi się do okresu, gdy Karol IV Luksemburski nie był jeszcze władcą, ale tylko następcą czeskiego tronu, panował zaś jego ojciec – Jan (zmarły w 1346 roku).

Reklama

Chodzi o tekst unikalny. Dzieło nosiło pierwotnie tytuł Liber de gestis suis („Księga o własnych czynach”). Dzisiaj określa się je jednak prościej, jako „Autobiografię Karola IV”.

To opowieść poświęcona dzieciństwu i wczesnym latom przyszłego monarchy. W większości została poprowadzona w pierwszej osobie. Wprawdzie nie wyszła spod jednej ręki, ale jej polski wydawca – Anna Paner – twierdzi, że tytuł „jest częściowo uzasadniony”, bo rzeczywiście to od Karola pochodziły wiadomości dotyczące okresu do 1340 roku. Resztę komponował już ktoś inny, ale niewątpliwie związany bezpośrednio z dworem.

Kazimierz Wielki: podstępny agresor, niebezpieczny wichrzyciel

Kazimierz Wielki jest w „autobiografii” sąsiada postacią istotną. Poświęcono mu całe akapity, a nawet rozdziały księgi. Wysuwane w jego sprawie sądy są zaś – by zacytować znawcę tematu, Antoniego Barciaka – ostre i wyraziste. Na dodatek zaś: zdecydowanie nieprzychylne.

Król Kazimierz widziany z Pragi to nie mądry, stateczny i pokojowy władca, ale człowiek podstępny i niebezpieczny.

Wielkie historie co kilka dni w twojej skrzynce! Wpisz swój adres e-mail, by otrzymywać newsletter. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.

Opinie zawarte w cennej księdze profesor Barciak podsumował w pracy Kazimierz, król Polski w relacjach czeskich źródeł:

[Monarcha] przedstawiony został jako agresor prowokujący konflikty, organizator wyprawy na ziemię opawską i innych wypraw na ziemie śląskich lenników władcy czeskiego.

Ponadto ukazano go jako władcę spiskującego wraz z księciem świdnickim Bolkiem przeciwko Janowi Luksemburskiemu i jego synowi Karolowi.

Reklama

Czy o Kazimierzu Wielkim powiedziano cokolwiek dobrego?

Według „Autobiografii Karola IV” Kazimierz Wielki „ciągle zmuszał” sąsiada „do wielkich wydatków”, a nawet – knuł intrygę, mającą na celu wzięcie do niewoli następcy tronu czeskiego.

Przedstawiono go – by znów zacytować słowa profesora Barciaka – „jako niebezpiecznego sąsiada i wroga Czech”. Ale też: „zręcznego negocjatora, umiejącego w trudnych dla siebie chwilach doprowadzić do zawarcia pokoju, jak to miało miejsce podczas oblężenia Krakowa przez Jana Luksemburskiego w 1345 roku”.

Uzasadniony odwet za „niegodziwości” polskiego monarchy

Wszelkie działania zaczepne względem Polski przedstawiono jako uzasadnioną „zemstę i odwet króla czeskiego za wszelkie poczynione przez Kazimierza niegodziwości”.

Na karty „Autobiografii Karola IV” trafiło też zwięzłe prawnicze uzasadnienie pretensji Luksemburgów do tronu polskiego.

Kolejni kronikarze o Kazimierzu Wielkim: jeden z „największych wrogów” królestwa

Kolejni czescy kronikarze XIV stulecia również naświetlali sylwetkę Kazimierza Wielkiego, ale głównie powtarzali wysunięte uprzednio opinie.

Franciszek Praski poświęcił trochę uwagi pomysłowi króla polskiego, by stworzyć koalicję przeciwko Tatarom.

Reklama

Z kolei Benesz z Weitmile z wielką satysfakcją pisał o tym, że w zamian za zrzeczenie się polskiego tytułu królewskiego władca Pragi wycisnął z Kazimierza Wielkiego „największe pieniądze”.

On też – jako człowiek nie kryjący pełnego oddania Karolowi IV – wypowiadał się o Piaście najbardziej napastliwie i odmalowywał północnego sąsiada jako jednego z „największych wrogów” Królestwa Czeskiego.

Przeczytaj też o wizycie Kazimierza Wielkiego w krzyżackiej stolicy. Dlaczego polski król zapuścił się do paszczy lwa?

Bibliografia

• Barciak Antoni, Kazimierz, król polski w relacjach czeskich źródeł epoki Karola IV [w:] Kazimierz Wielki wobec Śląska – Śląsk wobec Kazimierza Wielkiego, red. Damian Halmer, Stowarzyszenie Humanistyczne Europa, Śląsk, Świat Najmniejszy, Rybnik 2012.
• Karol IV Luksemburski, Liber de gestis meis, oprac. Anna Paner, tłum. Magdalena Nowakowska, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2019.