To jeden ze zdecydowanie najszerzej znanych przydomków z czasów dynastii piastowskiej. „Władysław Wygnaniec” wydaje się idealnie odzwierciedlać losy księcia, który w schedzie po ojcu otrzymał zwierzchność nad krajem, ale ostatnie kilkanaście lat życia spędził jako uchodźca polityczny w Niemczech. Dobry przydomek to jednak jeszcze nie to samo, co przydomek autentyczny.
Fakt, że najstarszy syn Bolesława Krzywoustego, Władysław, był wygnańcem nie ulega wątpliwości. Po śmieci poprzednika w 1138 roku 33-letni książę przejął kontrolę nad państwem polskim – a przynajmniej nad połową państwa.
Reklama
Nie minęła jednak nawet dekada, a Bolesławowic stracił choćby namiastkę władzy. W 1146 roku był zmuszony uchodzić do Niemiec – ojczyzny swojej małżonki.
Żadna z wielu prób powrotu nad Wisłę – zawsze pod patronatem władców Rzeszy, nie zaś za sprawą układów z rodzeństwem – nie przyniosła rezultatu. Władysław utknął na obczyźnie aż do swojej śmierci w roku 1159. Był więc uciekinierem sporo dłużej, niż władcą.
Sam ten fakt uzasadnia nadanie Piastowi przydomka Wygnaniec. Za czasów księcia oraz bezpośrednio po jego śmierci takie przezwisko wcale jednak nie funkcjonowało.
Władysław Wygnaniec czy… Władysław Drugi?
Źródła współczesne princepsowi określały go po prostu mianem Władysława Drugiego (Secundus) dla odróżnienia od dziada, Władysława Hermana.
Reklama
Biskup Wincenty Kadłubek, pierwszy Polak, który zasiadł do spisywania dziejów ojczystych, napisał wprawdzie, że Władysław został wygnańcem, ale nie był to w jego kronice przydomek, lecz tylko stwierdzenie faktu.
Najstarsze źródło, w którym pierworodny syn Bolesława Krzywoustego otrzymał znane dzisiaj przezwisko pochodzi dopiero z samego końca wieku XIII.
„Trzej bracia, synowie Władysława Wygnańca”
Autor tak zwanej Kroniki wielkopolskiej – będącej, przynajmniej w odniesieniu do omawianych czasów niewiele więcej, jak tylko przerobionym streszczeniem dzieła biskupa Kadłubka – określił pokonanego księcia mianem „Wladislai exulis”, a więc Władysława Wygnanego bądź Wygnańca.
Nawet on jednak nie używał tego miana często. We wszystkich akapitach dotyczących swego życia Władysław występuje bez żadnego przydomka. Dopiero wspominając jego synów – którzy w przeciwieństwie do samego władcy zdołali powrócić do Polski – dziejopis notował: „Mieszko pierworodny Władysława Wygnańca”, albo „trzej bracia, synowie Władysława Wygnańca”.
Wielkie historie co kilka dni w twojej skrzynce! Wpisz swój adres e-mail, by otrzymywać newsletter. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.
Sto czterdzieści lat później…
Wybitny znawca piastowskich imion, Jacek Hertel, podkreślał, że przezwisko nie było współczesne. Jeśli wykształciło się dopiero pod piórem autora Kroniki wielkopolskiej, to nie używano go przez – bagatela – sto czterdzieści lat po śmierci księcia. A i potem nieprędko zyskało sobie rozgłos.
W efekcie jeszcze Oswald Balzer, autor sławnej Genealogii Piastów, rozmyślnie pominął przydomek Władysława Wygnańca.
Reklama
To była jednak praca ze schyłku XIX stulecia. Później przezwisko Bolesławowica rozprzestrzeniło się tak szeroko, że dzisiaj nikt go już nie kwestionuje. Trafiło do Rodowodu pierwszych Piastów Kazimierza Jasińskiego, a ostatnio także do tytułu pierwszej pełnej biografii księcia.
Przeczytaj też o przydomku Władysława Łokietka. Dlaczego król pozwalał się tak niegodnie przezywać?
Bibliografia
- Balzer Oswald, Genealogia Piastów, Kraków 1896.
- Dworsatschek Mariusz, Władysław II Wygnaniec, Kraków 2009.
- Hertel Jacek, Przezwiska Piastów w średniowieczu. Z badań nad antroponomastyką historyczną, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Historia”, t. 16 (1980).
- Jasiński Kazimierz, Rodowód pierwszych Piastów, Poznań 2004.
- Kronika wielkopolska, oprac. Brygida Kürbis, przeł. Kazimierz Abgarowicz, Warszawa 1965.
1 komentarz