Bitwa z Turkami stoczona 11 listopada 1673 roku pod Chocimiem była jednym z największych triumfów polskiego oręża. Dzięki zwycięstwu wojsk dowodzonych przez hetmana wielkiego koronnego Jana Sobieskiego udało się zmyć hańbę podpisanego rok wcześniej traktatu w Buczaczu. Oto jakie straty poniosły walczące wojska.
Ruszając do ataku na broniącą się pod Chocimiem armię Husseina Paszy Jan Sobieski dysponował około 34 tysiącami żołnierzy. Przytłaczająca większość z nich (około 27 tysięcy) pochodziła z Korony. Pozostałe 7 tysięcy dostarczyła Litwa. Jak podkreśla Damian Orłowski w książce pt. Chocim 1673:
Reklama
W szturmie uczestniczyła też czeladź obozowa — przynajmniej kilka tysięcy ludzi. Prawdopodobnie to „wojsko” miało większy udział w łupieniu tureckiego obozu, niż w jego zdobywaniu, warto jednak się zastanowić, czy to przypadkiem nie obozowe ciury — uzbrojone w rydle i łopaty — zadecydowały o tym, że przekopy w wale udało się wykonać na czas.
Na polską stronę przeszło też 4–5 tys. żołnierzy hospodarskich. Powszechna jest opinia, że wojska te nie wzięły bezpośredniego udziału w bitwie, uczestniczyły jedynie w pościgu za rozbitymi grupami armii tureckiej.
Jednak pamiętać należy, że wojska hospodarskie nie składały się wyłącznie z lekkiej jazdy, były też oddziały piechoty, które prawdopodobnie wykorzystano przy szturmowaniu wałów.
Jeżeli chodzi o siły Husseina Paszy to pojawiają się bardzo rozbieżne szacunki. Większość historyków przyjmuje, że pod jego komendą znajdowało się najprawdopodobniej około 30 tysięcy ludzi. Taką też liczbę podawał sam Sobieski.
Reklama
Damian Orłowski słusznie jednak zauważa, że „dokładne ustalenie wielkości armii tureckiej pod Chocimiem na podstawie dostępnych źródeł drukowanych nastręcza wiele trudności i jest w zasadzie niemożliwe”.
Zginęli prawie wszyscy janczarzy
Generalny szturm wojsk Sobieskiego na turecki obóz rozpoczął się o świcie 11 listopada. Zażarte i krwawe walki zakończyły się całkowitą klęską wojsk proroka. O jej skali najlepiej świadczą straty jakie poniosła armia Husseina Paszy.
Rezydent cesarski w Warszawie Piotr Ignacy Jan Stom donosił, że: „janczarzy, których było 8 tysięcy, są prawie wszyscy wycięci”. Zginęło również około 8 tysięcy spahisów – doborowych osmańskich kawalerzystów. W walce padło poza tym wielu osmańskich oficjeli. Jak czytamy w książce Chocim 1673 życie stracili:
(…) bejlerbej Rumelii Seidogli Pasza, pasza Bośni Sulejman, zginął zagardży pasza dowódca janczarów i ałaj-bej — dowódca sipahów prawego skrzydła, oraz wielu innych wyższych oficerów i dostojników tureckich. (…)
W polskiej niewoli znalazło się ponadto około 3 tysięcy jeńców. Wśród nich nie było Husseina Paszy. Wódz ocalał z pogromu, podobnie jak około 5 tysięcy spahisów, którym udało się przekroczyć most na Dniestrze zanim ten się zawalił. Biorąc pod uwagę powyższe liczby należy przyjąć, że przegrana pod Chocimiem kosztowała Turków życie ponad 20 tysięcy żołnierzy.
200 a może 1500 poległych Polaków i Litwinów?
Jeżeli chodzi o polskie straty, to krótko po swoim triumfie hetman wielki koronny pisał, że „z naszego wojska, jako w tak ciężkim czasie, niemało dobrych junaków zginęło”. Historycy do dzisiaj nie są jednak zgodni ilu podkomendnych przyszłego polskiego króla poległo pod Chocimiem.
Jeden z pamiętnikarzy oceniał, że poległo zaledwie 200 żołnierzy Sobieskiego, ale Damian Orłowski, autor książki Chocim 1673, nie ma żadnych wątpliwości, iż liczba ta jest „zdecydowanie zaniżona”. Jak podaje dalej historyk:
Majewski, cytując Morsztyna, oblicza, że było 500 poległych, Wagner także uważa, że Polacy stracili około 500 zabitych i 1000–1500 rannych. Wimmer ocenia straty wyżej — na 1200–1500 zabitych.
Reklama
Co istotne, wśród zabitych znaczny odsetek stanowili oficerowie. Mimo wszystko nawet jeżeli przejmiemy, że pod Chocimiem zginęło 1500 podkomendnych Sobieskiego, to polskie straty i tak były około 14-krotnie niższe od tureckich! Biorąc pod uwagę jeńców – nawet 16-krotnie.
Edycja limitowana
Bibliografia
- Damian Orłowski, Chocim 1673, Bellona 2022.
Ilustracja tytułowa: Bitwa pod Chocimiem na obrazie Jana van Huchtenburga (domena publiczna).
