Ceglane domy z prywatnymi toaletami podłączonymi do miejskiej kanalizacji mają znacznie dłuższą historię niż może się wydawać. Już 4500 lat temu z takich luksusów korzystali przedstawiciele kultury Harappa.
Początki kultury Harappa (nazywanej również kulturą doliny Indusu) sięgają sześciu tysięcy lat p.n.e. Rozwijała się ona na obszarze ponad sześciuset tysięcy kilometrów kwadratowych obejmującym głównie tereny dzisiejszego Pakistanu oraz części Indii i Afganistanu.
Reklama
Pacyfiści mieszkających w wielkich miastach
Szczyt rozkwitu kultury Harappa przypadł na okres od drugiej połowy IV tysiąclecia do początku II tysiąclecia p.n.e.. Jak podkreśla Agnieszka Krzemińska w książce pt. Dawniej ludzie żyli w brudzie. Kiedy i dlaczego zaczęliśmy o siebie dbać?:
Mieszkańcy zakładanych wzdłuż Indusu i jego dopływów osad uchodzą za pacyfistów, brakuje tam bowiem śladów wojen, podbojów czy wizerunków walczących władców.
Przyczyną mogły być ochraniające tę krainę góry i pustynie oraz brak naturalnych wrogów, wygląda jednak na to, że była to pokojowa cywilizacja rządzona przez kupców, właścicieli ziemskich i kapłanów, którzy zamiast na budowę piramid postawili na rozwój miejskiej infrastruktury.
Największymi odkrytymi do tej pory przez archeologów miastami starożytnej kultury są Harrappa oraz Mohendżo-Daro. Pierwsze z nich było starsze i w szczytowym momencie zamieszkiwało je około 23 000 ludzi.
Reklama
Mohendżo-Daro powstało później i rozrosło się do znacznie większych rozmiarów. Szacuje się, że mogło tam żyć nawet 40 000 ludzi.
Prekursorzy higieny
Harappańczycy byli bardzo zaawansowaną cywilizacją. Mieli własne pismo, doskonale znali się na obróbce metali oraz inżynierii. Miasta budowali według jednego schematu, w związku z czym były do siebie bardzo podobne.
Do wznoszenia dwupiętrowych budynków wykorzystywano wysokiej jakości cegłę. Szczególny podziw budzi dbałość o stan sanitarny. Jak podkreśla Agnieszka Krzemińska w większych miastach już:
(…) około 2600 roku p.n.e. pojawiła się złożona z kanałów i studni kanalizacja, doprowadzająca wodę do większości domów – wyposażonych w łazienki, latryny i własne kanały odpływowe, które wpadały do kolektorów wyprowadzających ścieki poza miasto. Różnice w zamożności domów polegały na tym, że te bogatsze miały własne studnie.
Co szczególnie istotne miejskie kanały ściekowe były zakryte. Dzięki temu po mieście nie roznosił się odór płynących nimi nieczystości. W starożytnym Rzymie podobne rozwiązania pojawiły się dopiero ponad dwa tysiące lat później.
Bez wody nie ma cywilizacji
W domowych łazienkach Harappańczycy mieli do dyspozycji miejsce, gdzie mogli się umyć oraz wykonane z cegieł „sedesy”. Gdy już załatwili potrzeby fizjologiczne spuszczali nieczystości prosto do miejskich kanałów.
Reklama
W centrach miast budowano również duże łaźnie, które najprawdopodobniej służyły do „zbiorowych ablucji o charakterze religijnym”. Jak czytamy w Historii Indii profesora Jana Kieniewicza w Mohendżo-Daro:
Basen o wymiarach ok. 12×7 m i głębokości prawie 2,5 m znajdował się pośrodku kwadratowej sali, której ściany formowały werandy. Z trzech stron biegły galerie prowadzące do pomieszczeń, chciałoby się powiedzieć do pokojów, ale przecież mogły to być kabiny kąpielowe.
Stopniowy upadek cywilizacji Harappa również wiązał się z wodą, a właściwie jej brakiem. Autorka książki Dawniej ludzie żyli w brudzie. Kiedy i dlaczego zaczęliśmy o siebie dbać? podkreśla, że spowodowały go „zmiany klimatyczne wywołane osłabieniem indyjskiego monsunu, co przyczyniło się do wyschnięcia rzeki Saraswati, na której wylewach oparte było rolnictwo”.
To z kolei zmusiło Harappańczyków do porzucenia uprawy pszenicy i jęczmienia na rzecz prosa i ryżu. Brak wystarczających ilości wody spowodował również konieczność opuszczenia zatłoczonych miast, w których dramatycznie pogorszyły się warunki sanitarne.
Reklama
Kiedy i dlaczego ludzie zaczęli o siebie dbać?
Bibliografia
- Julie L. Horan, The Porcelain God. A Social History of the Toilet, Citadel 2000.
- Łukasz Kaniewski, Imperium pokoju i łazienek, przekroj.pl [dostęp: 19.08.2021].
- Jan Kieniewicz, Historia Indii, Ossolineum 2003.
- Agnieszka Krzemińska, Dawniej ludzie żyli w brudzie. Kiedy i dlaczego zaczęliśmy o siebie dbać?, Wydawnictwo Poznańskie 2021.
Ilustracja tytułowa: Ruiny harappańskiego miasta (Shefali11011/CC BY-SA 3.0).
