Ludzie antyku i średniowiecza wierzyli w świat dużo bardziej urozmaicony i dziwny niż ten, który znamy dzisiaj. Ogromną różnorodność przypisywali także własnemu gatunkowi. Nawet w stosunkowo bliskich krajach miały zamieszkiwać myślące istoty o wprost nieprawdopodobnej anatomii.
Norymberski kolekcjoner książek, humanista i lekarz Hartmann Schedel (1440-1514) jest określany mianem autora sławnej Kroniki norymberskiej. W rzeczywistości był raczej kompilatorem. W olbrzymim dziele zgromadził opinie i wiadomości odnalezione w pismach wybitnych myślicieli ostatnich tysiącleci. Tylko z rzadka dodawał do nich coś od siebie.
Reklama
Kronika norymberska (nazywana też Księgą kronik) stanowiła kompendium średniowiecznego stanu wiedzy. Była swoistą encyklopedią, podsumowującą przekonania i przesądy epoki. Księga ukazała się drukiem w 1493 roku. Ogromne uznanie zyskała za sprawą 645 oryginalnych, niezwykle kunsztownych i barwionych drzeworytów.
Do księgi trafiły panoramy licznych miast. Zawierała ona na przykład najstarsze znane wyobrażenie Krakowa. Wiele ilustracji przedstawiało postacie biblijne i historyczne. W Kronice norymberskiej umieszczono też całą serię wizerunków odmian ludzi, rzekomo zamieszkujących odległe (choć nie zawsze) krainy.
Hartmann Schedel „wiedzę” o tych stworzeniach czerpał z różnych ksiąg o antycznym rodowodzie. W opisane niezwykłe istoty wciąż wierzono zarówno u schyłku XV wieku, jak i przez kilka pierwszych dekad odkryć geograficznych. A podróżnicy i konkwistadorzy dokładali niemałych starań, by poszukiwać nietypowych odmian człowieka w Ameryce oraz Azji.
„Pliniusz, [święty] Augustyn i Izydor pisali o różnie ukształtowanych ludziach, o których zostanie tutaj wspomniane” – opowiadał Hartmann Schedel. Oto jego opisy, wraz z oryginalnymi ilustracjami zaczerpniętymi z egzemplarza znajdującego się w posiadaniu Biblioteki Uniwersytetu Cambridge.
Reklama
1. Psoludzie
„W Indiach żyją ludzie z głowami psów, którzy szczekają podczas mówienia. Zapewniają sobie pożywienie polując na ptaki i przyodziewają się w skóry zwierząt”.
2. Jednoocy
„Niektórzy mają tylko jedno oko, które znajduje się na czole powyżej nosa. Ich dieta ogranicza się do zwierzęcego mięsa”.
3. Bezgłowi
„W Libii niektórzy rodzą się bez głów, ale z ustami i oczami”.
4. Hermafrodyci
„Niektórzy są obojnakami, z prawą piersią męską, a lewą kobiecą. Dobierając partnerów nie zważają na płeć i wszyscy mogą nosić w łonie dzieci”.
Reklama
5. Wąskouści
„Bliżej Raju, nad rzeką Ganges, żyją ludzie, którzy nie jedzą. Ich usta są tak małe, że są zmuszenie do picia przez słomkę. Żywią się zapachem owoców i kwiatów. Szybko umierają napotkawszy nieprzyjemny odór”.
6. Beznosi
„W tamtym kraju są też ludzie bez nosów, z płaskimi twarzami”.
7. Wielkowardzy
„Niektórzy mają dolne wargi tak wielkie, że zakrywają im całe twarze”.
8. Wielkousi
„Na Sycylii niektórzy ludzie mają uszy tak ogromne, że zakrywają im całe ciało”.
Reklama
9. Kozłoludzie
„Są ludzie, którzy mają rogi, długie nosy i kopyta kóz. Jest o nich wielokrotnie mowa w legendach o świętym Antonim”.
10. Jednonodzy
„W Etiopii, ku zachodowi, są ludzie obdarzeni jedną tylko nogą. Są oni tak zwinni, że potrafią pieszo ścigać dziką zwierzynę”.
11. Kopytni
„W Scytii żyją ludzie z końskimi kopytami”.
12. Sześcioręcy
„W historiach o Aleksandrze Wielkim można wyczytać o ludziach z Indii obdarzonych sześcioma rękami”.
13. Dwunożni centaurzy
„Inni, którzy żyją w wodzie, są w połowie ludźmi i w połowie końmi”.
Reklama
14. Ptakoludzie
„W Eripii żyją ludzie z szyjami, jak u żurawi i długimi dziobami zamiast ust”.
15. Czworooczni
„W Etiopii, ku zachodowi, niektórzy mają czworo oczu”.
Bibliografia
- Reprodukcje: Nuremberg Chronicle (Inc.0.A.7.2[888]) [w:] Cambridge University Library.
- Tekst kroniki: przekład własny w oparciu o First English Edition of the Nuremberg Chronicle: Being the Liber Chronicarum of Dr. Hartmann Schedel, University of Wisconsin 2010.
- Informacje o księdze: Nuremberg Chronicle [w:] Remarkable Books. The World’s Most Beautiful and Historic Works, Penguin Random House 2017.
