Przez lata twierdzono, że Anna Danuta wyprzedziła wszystkie władczynie średniowiecznej Polski. Najzdrowsze, najsilniejsze kobiety dożywały najwyżej osiemdziesięciu lat. Ona miała umrzeć znacznie później. W wieku, który nawet dzisiaj budzi zazdrość.
„Z [wszystkich] żon Piastów (…) najdłużej żyła Danuta Anna, żona Janusza I, księcia mazowieckiego” – twierdził prawdopodobnie najwybitniejszy polski genealog, Kazimierz Jasiński.
O Danucie Annie mówiono też, że jej związek był najdłużej trwającym małżeństwem spośród wszystkich, które zawarli członkowie dynastii Piastów.
Reklama
Bohaterka Krzyżaków
To co dawniej pisano o Annie Danucie, tworzyło obraz postaci co najmniej nietuzinkowej. W Krzyżakach Henryka Sienkiewicza była pobożną, sprawną i odważną opiekunką Danusi Jurandówny. A w rzeczywistości?
Anna Danuta urodziła się jako córka wielkiego litewskiego wodza Kiejstuta. Brata też miała niczego sobie. Był nim sławny Witold: krewniak i konkurent Władysława Jagiełły, a zarazem współtwórca triumfu odniesionego pod Grunwaldem.
Dokładna data narodzin Anny Danuty nie jest znana. Przyjmuje się, że przyszła na świat około roku 1358 lub najpóźniej na początku lat 60. XIV wieku. Do chrztu trzymał ją zaś krzyżacki komtur, Günter von Hohenstein.
Wojna o wiano Anny Danuty z samym Jagiełłą
Annę Danutę wydano za mąż zanim skończyła osiemnaście lat. Stanęła na ślubnym kobiercu z księciem warszawskim Januszem I. Świeżo upieczony władca zaraz zaatakował Litwę, tłumacząc, że zajmuje wiano należne małżonce. Wojna z wielkim księciem Jagiełłą nie potoczyła się jednak po jego myśli. Janusz był zmuszony szybko wycofać wszelkie żądania.
Anna Danuta urodziła trzech synów, wszyscy jednak odeszli do wieczności jeszcze przed swym ojcem. Księżna miała też wspierać Kościół (pisano, że ufundowała świątynię Maryi Panny na Nowym Mieście w Warszawie, wraz z okazałą, „czteroboczną wieżą”). Przede wszystkim wspierała jednak krewnych. Autor jej klasycznego biogramu, Tadeusz Piotrowski, twierdził, że Anna Danuta udzieliła schronienia zarówno uciekającemu z Litwy Witoldowi, jak i innemu swojemu bratu – Zygmuntowi Kiejstutowiczowi.
Tradycyjnie przyjmowano, że księżna zmarła dopiero w roku 1448. Tadeusz Piotrowski twierdził, że dożyła „poważnego wieku około 86 lat”. Zdaniem Kazimierza Jasińskiego była nawet starsza: odeszła jako mniej więcej 90-latka! Czy to jednak w ogóle możliwe?
Anna Danuta. Czy naprawdę żyła najdłużej?
Przed paroma laty rekord długości życia ustanowiony przez Annę Danutę zakwestionował inny genealog – dr hab. Janusz Grabowski z Torunia. Na kartach książki Dynastia Piastów mazowieckich wykazał, że twierdzenia o późnej śmierci księżnej są oparte na bardzo słabych przesłankach.
Tylko jeden tekst wprost stwierdza, że Anna Danuta wciąż żyła w 1440 roku i zapewniła azyl Zygmuntowi Kiejstutowiczowi. Problem w tym, że to notatka bardzo mało wiarygodna. Jak tłumaczy Grabowski, odnośny fragment w tak zwanej Kronice Bychowca dopisano dopiero… w XIX wieku! Pół tysiąclecia po wydarzeniach.
Co do innych źródeł: według Grabowskiego po prostu nie istnieją. Historyk utrzymuje, że jego poprzednicy niechcący pomieszali wzmianki o Annie Danucie z tymi, które dotyczyły jej synowej – również noszącej imię Anny. To ta druga władczyni miała być dobrodziejką Kościoła, a nawet regentką w imieniu syna.
Reklama
Według ustaleń Janusza Grabowskiego, Anna Danuta i tak żyła długo, przynajmniej jak na warunki średniowiecza. Ale żadnych rekordów nie zdołała pobić. Odeszła z tego łez padołu 26 listopada 1424 roku jako kobieta mniej więcej 66-letnia.
Przeczytaj też o najbogatszej Polce w dziejach. Czy domyślasz się o kim mowa?
Bibliografia
- Grabowski Janusz, Dynastia Piastów mazowieckich. Studia nad dziejami politycznymi Mazowsza, intytulacją i genealogią książąt, Kraków 2012.
- Jasiński Kazimierz, Rozważania o Piastach (Ze studiów nad genealogią Piastów), Cz. 1, „Herald”, nr 6 (1992).
- Piotrowski Tadeusz, Anna Danuta (zm. 1448) [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. I, Kraków 1935.
Ilustracja tytułowa: Lucyna Winnicka jako Anna Danuta w ekranizacji Krzyżaków (reż. Aleksander Ford). Kadr z filmu.
