Ile zarabiał Stefan Batory? Dochody skarbu koronnego za czasów wielkiego króla

Strona główna » Nowożytność » Ile zarabiał Stefan Batory? Dochody skarbu koronnego za czasów wielkiego króla

Stefan Batory przejął tron w państwie rozgrabionym w burzliwych latach bezkrólewia, szczycącym się ograniczeniem władzy królów i opanowanym niemocą po krótkim eksperymencie z Henrykiem Walezym. Jakie dochody mógł uzyskać skarb Polski w tak trudnym okresie? I czy u schyłku panowania Batorego sytuacja wyglądała lepiej?

Dochody skarbu koronnego z czasów Stefana Batorego (1576-1586) są znane dzięki badaniom Jana Rutkowskiego prowadzonym w latach 30. XX wieku.


Reklama


Autor pracy Les questions économiques et financières sous la règne d’Étienne Bathory oszacował wpływy zarówno z początku, jak i schyłku rządów pochodzącego z Siedmiogrodu króla.

Punkt wyjścia

U schyłku lat 70. XVI wieku, a więc w pierwszym okresie pokoju, po stłumieniu oporu Gdańska, skarb koronny uzyskiwał łączne roczne dochody w kwocie 178 400 złotych polskich.

Stefan Batory według Jana Matejki.
Stefan Batory według Jana Matejki.

Ponad 83% wszystkich wpływów pochodziło z zaledwie trzech źródeł. 39,2% ściągano z królewszczyzn (a więc majątku ziemskiego znajdującego się pod kontrolą monarchy), 28,3% z ceł lądowych i rzecznych, a 15,7% z krakowskich żup solnych. Uwzględniając także żupy ruskie, wydobycie soli odpowiadało łącznie za 23,6% budżetu.

Poza tym skarb zarobił nieco na tak zwanym podatku koronacyjnym, nałożonym na miasta i ludność żydowską w związku z wyniesieniem nowego władcy. Taksa ta odpowiadała za 5% budżetu, ale była korzyścią jednorazową.


Reklama


Łącznie 3,2% wpływów dawały podatki podwodne i stacyjne (zastępujące dawne posługi na rzecz podróżującego króla). 0,8% zarabiano zaś na kopalniach ołowiu i srebra w Olkuszu.

Ile by to było w dzisiejszych pieniądzach?

Z wykorzystaniem metody Zbigniewa Żabińskiego (porównującej siłę nabywczą pieniędzy w różnych epokach) sumę dochodów można przeliczyć na obecne złotówki.

Dukat gdański z 1586 roku z podobizną Stefana Batorego (fot. Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, lic. CC-BY-SA 4,0).

Jeden złoty polski z początku panowania Stefana Batorego to jak 340 dzisiejszych złotych. Tak więc wszystkie roczne dochody Korony u schyłku lat 70. XVI wieku odpowiadałyby… zaledwie 60 milionom złotych z 2020 roku.

Pół dekady później, 58% więcej

Pod koniec panowania Batorego sytuacja wyglądała już o wiele lepiej.

Wielkie historie co kilka dni w twojej skrzynce! Wpisz swój adres e-mail, by otrzymywać newsletter. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.

W połowie lat 80. XVI wieku roczne dochody wynosiły 282 500 złotych polskich, a więc były nominalnie o 58% wyższe. W przeliczeniu na dzisiejsze pieniądze odpowiadałyby ponad 90 milionom złotych.

Jedna trzecia dochodów z soli

Znacząco zmieniła się struktura dochodów. Radykalnie wzrosły zwłaszcza wpływy z żup krakowskich i ruskich, do łącznie 86 000 złotych (29 milionów w dzisiejszych pieniądzach). Wydobycie soli odpowiadało teraz za aż 30,5% wpływów koronnych.


Reklama


Poza tym doszły wcześniej nieobecne cła morskie (15,6% dochodów) i zwiększyły się wpływy z ceł lądowych i rzecznych. Stefan Batory zaczął też zarabiać na biciu monet (1,4% dochodów).

Dodatkowe pieniądze na wojnę

Na koniec wypada jeszcze podkreślić trzy kwestie. Po pierwszej za panowania Stefana Batorego nie istniał ścisły rozdział między budżetem państwa a króla. Skarb koronny był więc jednocześnie skarbem monarszym.

Stefan Batory pod Pskowem. Grafika Feliksa Nowakowskiego z 1892 roku.

Po drugie, powyższe kwoty odnoszą się tylko do Korony, nie zaś Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Wszystko to są też dochody „zwyczajne”, na które Stefan Batory nie musiał uzyskiwać specjalnych zgód szlachty. W okresie wojen z Moskwą sejm uchwalił jeszcze dodatkowe podatki na ten cel. W efekcie łączne wpływy koronne w czasie wysiłku zbrojnego sięgały 576 000 złotych polskich (196 milionów dzisiejszych złotych).

Przeczytaj też o fortunie Zygmunta Augusta, którą zagrabiono po jego śmierci. Jakie skarby ostatni Jagiellon ukrywał przed Polakami?

Bibliografia

  1. Historia Polski w liczbach. Gospodarka, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2006.
  2. Kuklo Cezary, Łukasiewicz Juliusz, Leszczyńska Cecylia, Historia Polski w liczbach. Polska w Europie, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2014.
  3. Żabiński Zbigniew, Systemy pieniężne na ziemiach polskich, Ossolineum, Wrocław-Kraków 1981.
  4. Obliczenia własne trofy dla roku 2020 według metody Zbigniewa Żabińskiego.
Autor
Kamil Janicki
Dołącz do dyskusji

Jeśli nie chcesz, nie musisz podawać swojego adresu email, nazwy ani adresu strony www. Możesz komentować całkowicie anonimowo.


Reklama

Wielka historia, czyli…

Niesamowite opowieści, unikalne ilustracje, niewiarygodne fakty. Codzienna dawka historii.

Dowiedz się więcej

Dołącz do nas

Rafał Kuzak

Historyk, specjalista od dziejów przedwojennej Polski. Współzałożyciel portalu WielkaHISTORIA.pl. Autor kilkuset artykułów popularnonaukowych. Współautor książek Przedwojenna Polska w liczbach, Okupowana Polska w liczbach oraz Wielka Księga Armii Krajowej.

Wielkie historie w twojej skrzynce

Zapisz się, by dostawać najciekawsze informacje z przeszłości. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.

Drodzy Czytelnicy! Nasza strona (jak niemal wszystkie inne) wykorzystuje pliki cookies i podobne technologie, między innymi po to, by dostosowywać treści reklamowe do zainteresowań i preferencji użytkowników. Aby to robić, potrzebujemy Waszej zgody.

Klikając przycisk "Przejdź do serwisu" lub zamykając to okno za pomocą przycisku "x" wyrażasz zgodę na przetwarzanie przez Ingens Media Sp. z o.o. oraz naszych zaufanych partnerów, twoich danych osobowych zapisanych w plikach cookies i innych podobnych technologiach w celu marketingowym, obejmującym w szczególności wyświetlanie spersonalizowanych reklam.

Zgoda nie jest obowiązkowa. Możesz też w dowolnym momencie ją cofnąć. Szczegóły dotyczące naszej polityki prywatności, zakresu zgód, a także wycofania i niewyrażenia zgody znajdziesz w naszej polityce prywatności. Tam też znajdziesz informacje na temat zasad przetwarzania danych oraz twoich uprawnień z tym związanych.

Poprzez korzystanie z serwisu bez zmieniania ustawień prywatności w twojej przeglądarce internetowej wyrażasz zgodę na przechowywanie w Twoim urządzeniu końcowym plików cookies i innych podobnych technologii służących do dopasowywania.