Pod względem powierzchni Rzeczpospolita Obojga Narodów należała do ścisłej czołówki Europy. O potencjale państwa dużo więcej mówi jednak wielkość populacji. Jak wypada porównanie w tym obszarze? Jaki odsetek ludności kontynentu mieszkał nad Wisłą?
Ludność, powierzchnia czy gęstość zaludnienia dawnych państw są przytaczane w podręcznikach tak, jakby chodziło o liczby ściśle ustalone i precyzyjne. W rzeczywistości w odniesieniu do czasów przednowoczesnych mamy do czynienia tylko z przybliżeniami.
Reklama
Nawet szacunki pozwalają jednak porównywać między sobą kraje i obszary. O ile oczywiście są rzetelne i o ile weźmiemy pod uwagę wszelkie zastrzeżenia.
Siódme państwo… ale czy na pewno?
Jeśli chodzi o powierzchnię, Rzeczpospolita Obojga Narodów była drugim bądź trzecim krajem na kontynencie. Prawdziwym olbrzymem. Ale już pod względem populacji historycy lokują ją raczej w połowie europejskiej stawki.
Andrzej Wyczański, w pracy Wschód i Zachód Europy w początkach doby nowożytnej, ocenił, że u swego zarania (w drugiej połowie XVI stulecia) Rzeczpospolita była siódmym najludniejszym państwem Europy. Jego lista wygląda następująco:
1. Francja – 16 milionów mieszkańców
2. Rzesza Niemiecka – 12 mln
Wielkie historie co kilka dni w twojej skrzynce! Wpisz swój adres e-mail, by otrzymywać newsletter. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.
3. Włochy – 11 mln
4. Wielkie Księstwo Moskiewskie – 10,5 mln
5. Hiszpania z Portugalią – 9 mln
6. Turcja (część europejska) – 8 mln
7. Rzeczpospolita Obojga Narodów – 7,5 mln
Reklama
8. Państwa Habsburgów austriackich (Austria, Czechy, Węgry) – 6,5 mln
9. Anglia z Irlandią – 4 mln
10. Niderlandy (północne i południowe) – 3 mln
11. Szwecja – 1 mln
12. Dania z Norwegią – 0,8 mln
Konieczne poprawki
Z pozoru wszystko jasne. A jednak – nie do końca. Autor ujął Rzeszę Niemiecką i Włochy tak, jakby były to zjednoczone państwa, nie zaś zlepki różnorodnych i mających ze sobą w tej epoce już niewiele wspólnego organizmów politycznych.
Do jednego worka wrzucono też Hiszpanię oraz Portugalię – mimo że w XVI stuleciu były to dwa zupełnie odrębne mocarstwa morskie.
Reklama
Lista uwzględniająca tylko samodzielne państwa wyglądałaby zdecydowanie inaczej. A Rzeczpospolita zajęłaby na niej zapewne już czwarte miejsce. Za Francją, Wielkim Księstwem Moskiewskim i Turcją, ale przed Hiszpanią, państwami Habsburgów, najludniejszym w Italii Królestwem Neapolu i dowolnym ze zwaśnionych krajów niemieckich.
Prawie jeden na dziesięciu Europejczyków
Poza podaniem pozycji na liście, warto też spróbować osadzić populację Rzeczypospolitej na tle całej ludności Europy.
Szacunki mogą się znacząco różnić, bo nie ma zgody co do tego, ilu mieszkańców miały wszystkie kraje kontynentu. Wydaje się jednak, że już około 1500 roku połączone populacje Polski i Wielkiego Księstwa Litewskiego stanowiły w przybliżeniu 8% całej ludności Europy.
Na samą tylko Koronę Królestwa Polskiego przypadało z kolei 4 procent.
Reklama
U schyłku istnienia kraju – w połowie wieku XVIII – pozycja demograficzna Rzeczypospolitej Obojga Narodów wygląda podobnie. 12 milionów mieszkańców kraju odpowiadało niewiele ponad 8 procentom w 150-milionowej Europie.
Przeczytaj też jaką największa powierzchnię w dziejach miała Polska. Odpowiedź nie jest oczywista.
Bibliografia
- Gieysztorowa I., Ludność [w:] Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 roku, red. A. Mączak, t. I, Warszawa 1981.
- Kuklo C., Demografia Rzeczypospolitej przedrozbiorowej, Warszawa 2009.
- Wyczański A., Wschód i Zachód Europy w początkach doby nowożytnej, Warszawa 2003.
