Największa powierzchnia Polski w historii. Kiedy i Ile kilometrów kwadratowych?

Strona główna » Polecane » Największa powierzchnia Polski w historii. Kiedy i Ile kilometrów kwadratowych?

Jak rozległa była Polska u szczytu swojej potęgi? Jaką największą miała powierzchnię i w którym dokładnie roku? Odpowiedź tylko z pozoru jest oczywista.

Podaje się często, że Polska osiągnęła apogeum rozwoju terytorialnego w roku 1619 i że miała wtedy 990 000 kilometrów kwadratowych. Do pewnego stopnia jest to informacja prawdziwa. Ale jednak bardzo uproszczona.


Reklama


Punkt wyjścia

W innym tekście pisałem już o tym, jaką powierzchnię zajmowała średniowieczna Polska, od czasów Bolesława Chrobrego po panowanie Władysława Jagiełły.

W okresie rządów pierwszego króla kraj miał w szczytowym momencie ponad 250 000 kilometrów kwadratowych. Podobny obszar udało się uzyskać ponownie dopiero u samego schyłku epoki.

Bitwa na Zalewie Wiślanym w toku wojny trzynastoletniej. Decydujący konflikt z zakonem krzyżackim przyniósł Polsce znaczące korzyści terytorialne.

Powierzchnia Polski za rządów Władysława Jagiełły i Kazimierza Jagiellończyka

Na skutek wykupu Ziemi Dobrzyńskiej z rąk Krzyżaków (rok 1405) i wzięcia w zastaw miast spiskich od króla Węgier Zygmunta Luksemburskiego (1412), Władysław Jagiełło powiększył terytorium kraju do około 235 000 kilometrów kwadratowych (łącznie z lennym Mazowszem).

Dopiero jednak spektakularny sukces w wojnie trzynastoletniej z państwem zakonnym i powrót Polski nad Bałtyk, sprawiły że obszar nadwiślańskich włości Jagiellonów na powrót przekroczył ćwierć miliona kilometrów kwadratowych. Szacuje się, że w roku 1466 kraj, łącznie z obszarem lennym, rozciągał się na 260 000 kilometrów kwadratowych.


Reklama


Potem, z początkiem XVI wieku, nastąpił jeszcze formalny przyrost o 32 000 kilometrów kwadratowych, na skutek tymczasowego zhołdowania Prus Książęcych.

Taki właśnie (260 000-292 000 kilometrów kwadratowych) był szczytowy obszar Polski, uzyskany zwykłymi środkami politycznymi: drogą podbojów i układów dynastycznych. W jednym ze znaczeń można więc przyjąć podaną liczbę za największe terytorium kraju w okresie przedrozbiorowym.

Rzeczpospolitaj na mapie Wacława Grodeckiego z przełomu XVI i XVII wieku.

Jedna decyzja, setki tysięcy kilometrów. Zygmunt August a terytorium Polski

Dalsza, i to olbrzymia, ekspansja nastąpiła dopiero za sprawą Zygmunta Augusta wiosną 1569 roku.

Król, pragnący przymusić litewskie elity do zatwierdzenia realnej unii między państwami, podjął samowolną decyzję o inkorporowaniu do Korony czterech województw wchodzących dotąd w skład Wielkiego Księstwa: bracławskiego, kijowskiego, podlaskiego i wołyńskiego.


Reklama


Z dnia na dzień terytorium Królestwa Polskiego podwoiło się: do 570 000 kilometrów kwadratowych.

W lipcu 1569 roku w Lublinie zawarto upragnioną przez Zygmunta Augusta unię. Decyzja inkorporacyjna pozostała jednak w mocy. Tym samym 570 000 kilometrów to największy obszar samodzielnej Polski, a następnie Polski w granicach Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Unia polsko-litewska u schyłku średniowiecza. Powyżej miliona kilometrów kwadratowych

Za sprawą Zygmunta Augusta Litwa stała się nie tylko słabszym politycznie, ale też mniejszym terytorialnie partnerem związku państw. Wcześniej tak nie było.

U schyłku panowania Władysława Jagiełły (1430), gdy Polska z ziemiami lennymi liczyła około 235 000 kilometrów kwadratowych, Wielkie Księstwo Litewskie miało szacunkowo 930 000 kilometrów. Szacunkowo, bo obszar pozbawionych osadnictwa Dzikich Pól pozostawał płynny i nie do końca znany, a i wschodnie rubieże kraju ulegały częstym przesunięciom.

Polska widoczna na schematycznej mapie Europy z drugiej połowy XVI stulecia.

W każdym razie łącznie unia polsko-litewska w wieku XV miała nawet 1 165 000 kilometrów kwadratowych. W pewnym sensie to był więc największy obszar Polski w dziejach.

Apogeum Rzeczypospolitej Obojga Narodów

Ostatnia możliwość to terytorium już połączonej unią realną Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W 1580 roku wynosiło on 865 000 kilometrów, ale w 1619 – na skutek zdobycia ziem czernihowskiej, siewierskiej i smoleńskiej – sięgnęło 990 000 kilometrów kwadratowych. To był największy obszar w dziejach zjednoczonego organizmu polsko-litewskiego.

Wielkie historie co kilka dni w twojej skrzynce! Wpisz swój adres e-mail, by otrzymywać newsletter. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.

O ile mniejsza/większa jest dzisiejsza Polska?

Na koniec warto jeszcze porównać Polskę przedrozbiorową z tą obecną. Z niespełna 313 000 kilometrów kwadratowych powierzchnia III Rzeczypospolitej jest:

– o 30% większa od Polski Kazimierza Jagiellończyka (1466)

– o 45% mniejsza od Polski po inkorporacji województw wschodnich (1569)


Reklama


– o 73% mniejsza od powierzchni unii polsko-litewskiej za Władysława Jagiełły (1430)

– o 68% mniejsza od szczytowego obszaru Rzeczypospolitej Obojga Narodów (1619)

Przeczytaj też o powierzchni Rzeczypospolitej na tle Europy. Czy to było największe państwo kontynentu?

Bibliografia

  1. Gieysztor Irena, La Pologne [w:] Histoire de populations de l’Europe, t. 1, red. J.-P. Bardet i in., Paris 1997.
  2. Kąkolewski Igor, Nadużycia władzy I korupcja w Prusach Książęcych w połowie XVI wieku, Trio 2000.
  3. Natanson-Leski Jan, Rozwój terytorialny Polski od czasów najdawniejszych do okresu przebudowy państwa w latach 1569-1572, PWN 1964.
  4. Norkus Zenonas, An Unproclaimed Empire. The Grand Duchy of Lithuania from the Viewpoint of Comparative Historical Sociology of Empires, Routledge 2017.
  5. Pelenski Jarosław, Inkorporacja ukraińskich ziem dawnej Rusi do Korony w 1569 roku, „Przegląd Historyczny”, t. 65 (1974).
  6. Rutkowski Henryk, Terytorium [w:] Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 roku, red. A. Mączak, Wiedza Powszechna 1981.
Autor
Kamil Janicki
Dołącz do dyskusji

Jeśli nie chcesz, nie musisz podawać swojego adresu email, nazwy ani adresu strony www. Możesz komentować całkowicie anonimowo.


Reklama

Wielka historia, czyli…

Niesamowite opowieści, unikalne ilustracje, niewiarygodne fakty. Codzienna dawka historii.

Dowiedz się więcej

Dołącz do nas

Rafał Kuzak

Historyk, specjalista od dziejów przedwojennej Polski. Współzałożyciel portalu WielkaHISTORIA.pl. Autor kilkuset artykułów popularnonaukowych. Współautor książek Przedwojenna Polska w liczbach, Okupowana Polska w liczbach oraz Wielka Księga Armii Krajowej.

Wielkie historie w twojej skrzynce

Zapisz się, by dostawać najciekawsze informacje z przeszłości. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.