Ludność Rzeczypospolitej Obojga Narodów na tle Europy. Jaki procent mieszkańców kontynentu żył nad Wisłą?

Strona główna » Nowożytność » Ludność Rzeczypospolitej Obojga Narodów na tle Europy. Jaki procent mieszkańców kontynentu żył nad Wisłą?

Pod względem powierzchni Rzeczpospolita Obojga Narodów należała do ścisłej czołówki Europy. O potencjale państwa dużo więcej mówi jednak wielkość populacji. Jak wypada porównanie w tym obszarze? Jaki odsetek ludności kontynentu mieszkał nad Wisłą?

Ludność, powierzchnia czy gęstość zaludnienia dawnych państw są przytaczane w podręcznikach tak, jakby chodziło o liczby ściśle ustalone i precyzyjne. W rzeczywistości w odniesieniu do czasów przednowoczesnych mamy do czynienia tylko z przybliżeniami.


Reklama


Nawet szacunki pozwalają jednak porównywać między sobą kraje i obszary. O ile oczywiście są rzetelne i o ile weźmiemy pod uwagę wszelkie zastrzeżenia.

Siódme państwo… ale czy na pewno?

Jeśli chodzi o powierzchnię, Rzeczpospolita Obojga Narodów była drugim bądź trzecim krajem na kontynencie. Prawdziwym olbrzymem. Ale już pod względem populacji historycy lokują ją raczej w połowie europejskiej stawki.

Rzeczpospolita Obojga Narodów była w pierwszej trójce największych krajów Europy (Wacława Grodecki/domena publiczna).

Andrzej Wyczański, w pracy Wschód i Zachód Europy w początkach doby nowożytnej, ocenił, że u swego zarania (w drugiej połowie XVI stulecia) Rzeczpospolita była siódmym najludniejszym państwem Europy. Jego lista wygląda następująco:

1. Francja – 16 milionów mieszkańców

2. Rzesza Niemiecka – 12 mln

Wielkie historie co kilka dni w twojej skrzynce! Wpisz swój adres e-mail, by otrzymywać newsletter. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.

3. Włochy – 11 mln

4. Wielkie Księstwo Moskiewskie – 10,5 mln

5. Hiszpania z Portugalią – 9 mln

6. Turcja (część europejska) – 8 mln

7. Rzeczpospolita Obojga Narodów – 7,5 mln


Reklama


8. Państwa Habsburgów austriackich (Austria, Czechy, Węgry) – 6,5 mln

9. Anglia z Irlandią – 4 mln

10. Niderlandy (północne i południowe) – 3 mln

11. Szwecja – 1 mln

12. Dania z Norwegią – 0,8 mln

W drugiej połowie XVI wieku Rzeczpospolita Obojga Narodów miała około 7,5 miliona mieszkańców (Jan Matejko/domena publiczna).
W drugiej połowie XVI wieku Rzeczpospolita Obojga Narodów miała około 7,5 miliona mieszkańców (Jan Matejko/domena publiczna).

Konieczne poprawki

Z pozoru wszystko jasne. A jednak – nie do końca. Autor ujął Rzeszę Niemiecką i Włochy tak, jakby były to zjednoczone państwa, nie zaś zlepki różnorodnych i mających ze sobą w tej epoce już niewiele wspólnego organizmów politycznych.

Do jednego worka wrzucono też Hiszpanię oraz Portugalię – mimo że w XVI stuleciu były to dwa zupełnie odrębne mocarstwa morskie.


Reklama


Lista uwzględniająca tylko samodzielne państwa wyglądałaby zdecydowanie inaczej. A Rzeczpospolita zajęłaby na niej zapewne już czwarte miejsce. Za Francją, Wielkim Księstwem Moskiewskim i Turcją, ale przed Hiszpanią, państwami Habsburgów, najludniejszym w Italii Królestwem Neapolu i dowolnym ze zwaśnionych krajów niemieckich.

Prawie jeden na dziesięciu Europejczyków

Poza podaniem pozycji na liście, warto też spróbować osadzić populację Rzeczypospolitej na tle całej ludności Europy.

U progu nowożytności w Koronie i Wielkim Księstwie Litewskim mieszkało około 8% ludności Starego Świata (Jan Matejko/domena publiczna).
U progu nowożytności w Koronie i Wielkim Księstwie Litewskim mieszkało około 8% ludności Starego Świata (Jan Matejko/domena publiczna).

Szacunki mogą się znacząco różnić, bo nie ma zgody co do tego, ilu mieszkańców miały wszystkie kraje kontynentu. Wydaje się jednak, że już około 1500 roku połączone populacje Polski i Wielkiego Księstwa Litewskiego stanowiły w przybliżeniu 8% całej ludności Europy.

Na samą tylko Koronę Królestwa Polskiego przypadało z kolei 4 procent.


Reklama


U schyłku istnienia kraju – w połowie wieku XVIII – pozycja demograficzna Rzeczypospolitej Obojga Narodów wygląda podobnie. 12 milionów mieszkańców kraju odpowiadało niewiele ponad 8 procentom w 150-milionowej Europie.

Przeczytaj też jaką największa powierzchnię w dziejach miała Polska. Odpowiedź nie jest oczywista.

Bibliografia

  1. Gieysztorowa I., Ludność [w:] Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 roku, red. A. Mączak, t. I, Warszawa 1981.
  2. Kuklo C., Demografia Rzeczypospolitej przedrozbiorowej, Warszawa 2009.
  3. Wyczański A., Wschód i Zachód Europy w początkach doby nowożytnej, Warszawa 2003.
Autor
Kamil Janicki
Dołącz do dyskusji

Jeśli nie chcesz, nie musisz podawać swojego adresu email, nazwy ani adresu strony www. Możesz komentować całkowicie anonimowo.


Reklama

Wielka historia, czyli…

Niesamowite opowieści, unikalne ilustracje, niewiarygodne fakty. Codzienna dawka historii.

Dowiedz się więcej

Dołącz do nas

Rafał Kuzak

Historyk, specjalista od dziejów przedwojennej Polski. Współzałożyciel portalu WielkaHISTORIA.pl. Autor kilkuset artykułów popularnonaukowych. Współautor książek Przedwojenna Polska w liczbach, Okupowana Polska w liczbach oraz Wielka Księga Armii Krajowej.

Wielkie historie w twojej skrzynce

Zapisz się, by dostawać najciekawsze informacje z przeszłości. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.