Taki przypadek nie zdarzył się za rządów żadnego wcześniejszego króla. Władysław Jagiełło poślubił wdowę obdarzoną licznym potomstwem. Ona zaś – zabrała swoje dzieci na Wawel. Jak wyglądały ich relacje z ojczymem? I co stało się z nimi po śmierci matki?
Władysław Jagiełło zawarł już dwa śluby z nastoletnimi dziewczętami – Jadwigą Andegaweńską i Anną Cylejską. Za obydwoma stały motywy czysto polityczne. Gdy Cylejka zmarła w roku 1416, król był już mniej więcej pięćdziesięciolatkiem. I postanowił, że wejdzie w związek zupełnie innego rodzaju.
Reklama
2 maja 1417 roku, potajemnie i bez konsultacji z radą koronną poślubił swoją bliską, wieloletnią przyjaciółkę, a zarazem siostrę chrzestną: Elżbietę z Pilczy. Była to kobieta przeszło czterdziestoletnia, też mająca za sobą pełne zawiłości życie rodzinne.
Z trzecim mężem – Wincentym z Granowa – doczekała się gromadki dzieci. Prawdopodobnie miała przynajmniej dwóch synów i dwie lub trzy córki.
Pierwsza taka sytuacja
W historii odrodzonego Królestwa Polskiego nie zdarzyło się jeszcze, by królowa miała dzieci z wcześniejszego związku. Wydawało się też rzeczą nie do pomyślenia, by podobny fakt ujawniać, a tym bardziej się z nim obnosić.
Takie mieszanie stanów i porządków nie mieściło się w ramach późnośredniowiecznego rytuału dworskiego. Mimo to Elżbieta podjęła, wyjątkową na tle epoki, decyzję, by sprowadzić swoje dzieci na Wawel.
Reklama
Nie przebywały tam ciągle, ale w rachunkach dworskich odnotowano ich liczne wizyty, trwające nawet po kilka tygodni. Wiadomo, że zwłaszcza córki władczyni stały się towarzyszkami zabaw młodej następczyni tronu i wówczas jedynego dziecka Władysława Jagiełły – królewny Jadwigi.
Zostawały z nią w pałacu nawet, kiedy matka wyjeżdżała na spotkania z ojczymem. Kiedy zaś Jadwiga gościła w należącej do Elżbiety Pilczy, to jechały tam z nią także one.
Nieobecny ojczym
Trudniej odtworzyć relacje dziewcząt z samym królem. Władysław Jagiełło niezwykle rzadko i niechętnie odwiedzał Wawel. Posiadał wędrowny dwór, który każdego roku pokonywał tysiące kilometrów. Elżbieta często podróżowała z nim, ale nic nie wskazuje na to, by kiedykolwiek do orszaku dołączyły też jej córki.
Król tolerował ich obecność w najważniejszej rezydencji, ale nie zajmował się bliżej ich losem. Zainteresował się za to pasierbem, co doprowadziło do niemałego skandalu.
Reklama
Prezent dla pasierba
Starszy syn Elżbiety, Otton, zmarł albo jeszcze przed 1417 rokiem, albo w okresie małżeństwa Jagiełły z małopolską arystokratką. Jedynym spadkobiercą królowej został w efekcie Jan.
Monarcha, pragnący sprawić przyjemność coraz ciężej chorującej żonie, w 1419 roku postanowił nadać pasierbowi honorowy i niewiążący się z faktyczną władzą tytuł kasztelana.
Wielkie historie co kilka dni w twojej skrzynce! Wpisz swój adres e-mail, by otrzymywać newsletter. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.
Był to krok tym bardziej zrozumiały, że kasztelanami byli zarówno ojciec, jak i dziadek młodego mężczyzny. Tym razem jednak nominacja wywołała potężny opór na dworze.
Dostojnicy protestowali, że wyróżnienie syna królowej to „uszczerbek równości” szlacheckiej i „zgwałcenie przywilejów”. A kanclerz Wojciech Jastrzębiec wprost odmówił opieczętowania decyzji „niosącej zgubę królestwu”.
Najważniejsza przysługa
Jagiełło cofnął się. Awans nie doszedł do skutku, Elżbieta zmarła zaś już w maju 1420 roku. Nie znaczy to jednak, że końca dobiegły relacje króla z przybranym potomstwem.
Na dobrą sprawę dopiero zgon Elżbiety sprawił, że Władysław Jagiełło poczuł się odpowiedzialny za przyszłość pasierbów pozbawionych jakiegokolwiek innego opiekuna.
Reklama
Król przejął wprawdzie kontrolę nad majątkami ziemskimi zmarłej, ale formalnie ogłosił, że robi to tylko dożywotnio i że w przyszłości dobra mają przejść na własność dzieci: Jana, Elżbiety i Ofki. Już w 1423 roku Jagiełło przychylił się też do walnej reformy prawa spadkowego, która zabezpieczała interesy tej trójki.
Wreszcie król zajął się małżeństwem Ofki (starszą Jadwigę wydano za mąż już wcześniej). To on doprowadził do skutku związek pasierbicy z czeskim rycerzem Janem z Jičina. Wypłacił też panu młodemu sowity posag. I w świetle średniowiecznych obyczajów już ten jeden fakt czynił z niego doskonałego ojczyma.
***
Słabości, przywary i codzienność sławnego króla opisałem szeroko w mojej najnowszej książce: Damy Władysława Jagiełły (Wydawnictwo Literackie 2021). Dowiedz się więcej na Empik.com.
Fascynujące losy następczyń królowej Jadwigi
Bibliografia
- Kantecki K., Elżbieta trzecia żona Jagiełły. Opowiadanie historyczne, Lwów 1874.
- Kaczmarczyk Z., Granowski Wincenty h. Leliwa (ok. 1370-1410) [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 8 (1959-1960).
- Niemczyk K., Kilka uwag do genealogii Elżbiety Pileckiej-Granowskiej i jej rodziny, „Średniowiecze polskie i powszechne”, t. 1 (2009).
- Nitkiewicz M.R., Królowa Elżbieta z Pilczy i Łańcuta, trzecia żona Władysława Jagiełły, Łańcut 2003.
- Prochaska A., Długosz o Elżbiecie trzeciej żonie Jagiełły, Lwów 1876.
- Rutkowska G., Itineraria żon króla Władysława Jagiełły, „Roczniki Historyczne”, t. 54 (1998).
- Sperka J., Elżbieta z Pilicy Granowska i król Władysław Jagiełło. Kulisy wielkiej miłości [w:] Miłość w czasach dawnych, red. B. Możejko, A. Paner, Gdańsk 2009.
- Wdowiszewski Z., Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce, Kraków 2005.
