Iaia z Kyzikos. Najlepiej opłacana artystka starożytności?

Strona główna » Starożytność » Iaia z Kyzikos. Najlepiej opłacana artystka starożytności?

Powiedzieć o niej, że z powodzeniem rywalizowała z mężczyznami – to jak nic nie powiedzieć. Iaia z Kyzikos była najmodniejszą artystką swojej epoki. U niej wyszukane portrety zamawiali członkowie elity elit. Przynajmniej ci, których… było na to stać.

Epoka hellenistyczna, której początek wyznacza śmierć Aleksandra Wielkiego w 323 roku przed naszą erą, dla wielu kobiet okazała się okresem nowych możliwości. Wcześniej, w epoce klasycznej, w większości pozostawały w domu; teraz coraz częściej i coraz odważniej opuszczały znajome cztery ściany.


Reklama


Jak opowiada historyczka Joyce Salisbury na kartach Encyclopedia of Women in the Ancient World :

W kosmopolitycznych miastach kobiety [odtąd] nie były ograniczone do gospodarstwa domowego i często zatrudniano je w rzemiośle czy sklepach. Większość takich kobiet uczyła się zawodu od rodziny, a dziewczęta czasem pracowały w warsztatach swoich ojców – było tak w przypadku malarzy i rzeźbiarzy.

Kobiety w epoce hellenistycznej miały dużo więcej możliwości, by swobodnie rozwijać swój talent. Powyżej XV-wieczne przedstawienie Lali Cyzycenki (ryc. domena publiczna).

Lala, a może Iaia?

Ponieważ większość starożytnych artystów – zarówno kobiet, jak i mężczyzn – pracowała anonimowo, dzisiaj znamy jedynie nieliczne imiona dawnych artystek. Kilka z nich zachowało się dzięki żyjącemu w I wieku naszej ery Pliniuszowi Starszemu, który wymienił je w sławnej Historii naturalnej. Jak pisał:

I kobiety malowały. Timarete, córka Mikona odmalowała na tablicy Dianę znajdującą się w Efezie i do najdawniejszych malowideł należącą. Irene, córka i uczennica malarza Kratesa odmalowała dziewicę, która się w Eleuzis znajduje. Kalypso starca i kuglarza Teodora; Alcistene, tanecznika; córka i uczennica Nearcha, Eskulapiusza (…).Także pewna Olympias malowała, o niej tyle tylko wspominają, że Autobulus był jej uczniem.

<strong>Przeczytaj też:</strong> Miała na rękach krew dziesiątek tysięcy ofiar. Słuszna zemsta za to, co zrobiono jej córkom?

Najwięcej uwagi Pliniusz poświęcił jednak pewnej artystce z Kyzikos (po łacinie Cysicus, stąd w polskim przekładzie pojawił się jej przydomek: Cyzycenka). Z jego uwag wynika, że pracowała ona samodzielnie, a nie u boku męża czy ojca:

Lala Cyzycenka, wieczna dziewica robiła pędzlem w młodości Marka Warrona w Rzymie, a w kości słoniowej dłutem, najbardziej obrazy kobiet, a w Neapolu staruszkę na wielkiej tablicy; swój także wizerunek przy zwierciadle.

Już sama wzmianka o portrecie Marka Warrona wskazuje na to, że Lala (czy też: Iaia, bo taką pisownię przyjmuje się dzisiaj) otrzymywała prestiżowe zlecenia. Ten pisarz, dowódca i polityk był jednym z najbardziej cenionych i najlepiej wykształconych mieszkańców Wiecznego Miasta. Nawiązanie do niego pozwala też przy okazji określić w przybliżeniu czas życia i działalności Iai/Lali – jeśli malowała Marka, jej twórczość przypada na I wiek przed naszą erą.

Portret u Iai (Lali) zamówił sam Marek Terencjusz Warron, rzymski uczony, pisarz i polityk (ryc. domena publiczna). Ilustracja poglądowa.

Co jednak najciekawsze, Pliniusz zapisał także, że Iaia z Kyzikos była nie tylko utalentowaną, ale i doskonale opłacaną artystką. Dzięki niemu wiemy, że zarabiała w swoim zawodzie więcej, niż jakikolwiek mężczyzna:

Żadnej też ręka nie była w malarstwie szybszą; w sztuce zaś samej tak daleko doprowadziła, iż jej obrazy nierównie wyżej płacono, niż obrazy najsławniejszych w tym wieku malarzy; Sobolisa i Dyonizyusza, których obrazy zapełniają galerie.


Reklama


Jakie dokładnie kwoty wchodziły w grę? Tego źródła nie przekazały. Ale można chyba założyć – jak przekonuje Joyce Salisbury – że Iaia utrzymywała się wyłącznie ze swojej sztuki. I że nie każdego było na nią stać.

Poczytaj również o jednej z najwybitniejszych kobiet antyku – Hypatii z Aleksandrii. Dlaczego musiała zginąć?

Bibliografia:

  1. Pliniusz Starszy, Historia naturalna, tłum. Józef Łukaszewicz, Poznań 1845.
  2. Joyce Salisbuty, Encyclopedia of Women in the Ancient World, ABC CLIO 2001.

Ilustracja tytułowa: Iaia w trakcie malowania. Michel Corneille młodszy/domena publiczna.

Autor
Anna Winkler
Dołącz do dyskusji

Jeśli nie chcesz, nie musisz podawać swojego adresu email, nazwy ani adresu strony www. Możesz komentować całkowicie anonimowo.


Reklama

Wielka historia, czyli…

Niesamowite opowieści, unikalne ilustracje, niewiarygodne fakty. Codzienna dawka historii.

Dowiedz się więcej

Dołącz do nas

Rafał Kuzak

Historyk, specjalista od dziejów przedwojennej Polski. Współzałożyciel portalu WielkaHISTORIA.pl. Autor kilkuset artykułów popularnonaukowych. Współautor książek Przedwojenna Polska w liczbach, Okupowana Polska w liczbach oraz Wielka Księga Armii Krajowej.

Wielkie historie w twojej skrzynce

Zapisz się, by dostawać najciekawsze informacje z przeszłości. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.

Drodzy Czytelnicy! Nasza strona (jak niemal wszystkie inne) wykorzystuje pliki cookies i podobne technologie, między innymi po to, by dostosowywać treści reklamowe do zainteresowań i preferencji użytkowników. Aby to robić, potrzebujemy Waszej zgody.

Klikając przycisk "Przejdź do serwisu" lub zamykając to okno za pomocą przycisku "x" wyrażasz zgodę na przetwarzanie przez Ingens Media Sp. z o.o. oraz naszych zaufanych partnerów, twoich danych osobowych zapisanych w plikach cookies i innych podobnych technologiach w celu marketingowym, obejmującym w szczególności wyświetlanie spersonalizowanych reklam.

Zgoda nie jest obowiązkowa. Możesz też w dowolnym momencie ją cofnąć. Szczegóły dotyczące naszej polityki prywatności, zakresu zgód, a także wycofania i niewyrażenia zgody znajdziesz w naszej polityce prywatności. Tam też znajdziesz informacje na temat zasad przetwarzania danych oraz twoich uprawnień z tym związanych.

Poprzez korzystanie z serwisu bez zmieniania ustawień prywatności w twojej przeglądarce internetowej wyrażasz zgodę na przechowywanie w Twoim urządzeniu końcowym plików cookies i innych podobnych technologii służących do dopasowywania.