Skład narodowościowy II Rzeczpospolitej. Wykresy z 1926 roku

O tym jakie narodowości i w jakiej liczbie zamieszkują II Rzeczpospolitą rozprawiano od pierwszych dni niepodległości. Dopiero jednak spis powszechny z 1921 roku pozwolił uzyskać precyzyjne dane. Tutaj zobaczycie je w formie oryginalnych wykresów z dwudziestolecia.

Temat składu narodowościowego odrodzonej Polski stale spędzał politykom sen z powiek. Zwłaszcza endecja już od 1918 roku alarmowała, że w obszar II Rzeczpospolitej nie należy włączać zbyt wielu ziem o niepolskiej strukturze etnicznej.

Reklama

W efekcie w trakcie rokowań pokojowych z Rosją radziecką w Rydze (1921) strona polska wyrzekła się na przykład spolonizowanego, ale otoczonego obszarami zamieszkanymi przez Białorusinów Mińska.

Pierwszy Spis Powszechny. Jak wyniki wyglądały w całym kraju?

Takie zabiegi – zresztą szeroko krytykowane – w żadnym razie nie sprawiły, że Rzeczpospolita stała się krajem jednolitym narodowościowo. Wyniki pierwszego spisu powszechnego, przeprowadzonego w roku 1921, nie pozostawiają wątpliwości.

Według niego 69% ludności kraju stanowili Polacy, 15% Ukraińcy, 8% Żydzi, 4% Białorusini, 3% Niemcy, 0,09% Litwini.

Dane te wymagały przy tym pewnej korekty, bowiem spisu nie przeprowadzono na Górnym Śląsku (jego przynależność państwowa wciąż była tematem sporu) i na Wileńszczyźnie (podobnie).

W całym kraju przewaga demograficzna osób identyfikujących się jako Polacy była oczywista. W poszczególnych województwach sytuacja prezentowała się jednak niezwykle różnorodnie.

Reklama

Strukturę ludnościową kraju bardzo czytelnie zobrazowała Alicja Bełcikowska na serii wykresów wydanych w 1926 roku pod tytułem Rzeczpospolita Polska pod względem narodowościowym i wyznaniowym.

Skład narodowościowy. Województwa centralne

W tak zwanych województwach centralnych wyraźnie dominowali Polacy. W kieleckim stanowili 91,3% populacji, w warszawskim 89,8%, w łódzkim 83,2%.

Tylko w Warszawie (mającej status równy województwu) zwraca uwagę bardzo duży udział ludności żydowskiej.

W województwie białostockim istotna część populacji podała podczas spisu narodowość białoruską (9,1%). 12,5% ludności stanowili Żydzi.

W województwie lubelskim istniała mniejszość ukraińska (3%), a narodowość żydowską zadeklarowało 10,9% respondentów.

Na wszystkich tych obszarach (nie licząc samej Warszawy) udział Polaków przekraczał jednak 75% całej populacji.

Reklama

Były zabór niemiecki

W województwach byłego zaboru niemieckiego – poznańskim i pomorskim – przewaga Polaków również była niewątpliwa (odpowiednio 83,2 i 81%).

Tutaj mniejszość stanowili niemal tylko Niemcy (16,7% w poznańskim, 18,8% w pomorskim). Udział ludności żydowskiej w całej populacji był śladowy.

Górny Śląsk

Alicja Bełcikowska dane do swojego opracowania graficznego zaczerpnęła z wyników spisu powszechnego. Jednak w przypadku województwa śląskiego z konieczności oparła się na innej publikacji – Polska dzisiejsza Edwarda Maliszewskiego (1926).

Były zabór austriacki. Gdzie było najwięcej Polaków?

Spośród wszystkich województw najbardziej jednolite narodowościowo był krakowskie. Aż 93% jego populacji stanowili Polacy.

W województwie lwowskim bardzo wysoki udział w całej ludności mieli z kolei Ukraińcy (35,88%). Tylko skład narodowościowy miast, zwłaszcza stołecznego Lwowa zapewniał Polakom przewagę w całym województwie (56,58%).

Reklama

Północne województwa kresowe

Zupełnie inaczej sytuacja wyglądała w województwach wschodnich.

Na Wileńszczyźnie Polacy stanowili większość, jednak bardzo wysoki był udział Białorusinów oraz „narodowości innych” – czyli w tym przypadku Litwinów.

Białorusini jeszcze silniej zaznaczali swoją obecność w województwie nowogródzkim. Było ich 37,7%, a Polaków – 54%.

Województwa, w których Polacy stanowili mniejszość

Na kresach południowo-wschodnich Polacy nie posiadali przewagi demograficznej.

W województwie tarnopolskim Ukraińców było 50%, Polaków – 45%.

Na Polesiu Polacy stanowili ledwie jedną czwartą ludności, wyraźnie ustępując Białorusinom (42,6%). Ukraińcy stanowili 17,7% populacji.

Reklama

Jeszcze mniejszy był udział Polaków (22,2%) w populacji województwa stanisławowskiego, gdzie oczywista była przewaga Ukraińców (69,8%).

Najbardziej zdominowane przez mniejszości było jednak województwo wołyńskie. Tutaj Ukraińcy stanowili 68,4% ludności, a Polacy tylko 16,8%. Żydów było 10,6%.

Przeczytaj też o tym, na co umierali Polacy w II RP. Przyczyny śmierci były wyraźnie inne, niż obecnie.

Reklama

Bibliografia

• Alicja Bełcikowska, Rzeczpospolita Polska pod względem narodowościowym i wyznaniowym. 4 wielobarwne wykresy obrazujące stosunki narodowościowe i wyznaniowe w Polsce według powszechnego spisu ludności z dn. 30.IX.1921 r., Warszawa 1926.