Gdybyś mógł przenieść się do przedwojennej Polski i zamieszkać w dowolnym miejscu, jaką lokalizację byś wybrał? Odpowiedź nie jest wcale oczywista. Zwłaszcza, jeśli miałbyś żyć jak statystyczny Polak sprzed stulecia, a nie zamożny bankier czy...
W bardzo wczesnym średniowieczu na Słowiańszczyźnie nikt nie wybijał metalowych monet. Już od schyłku VIII stulecia na ziemie Słowian zaczęły jednak docierać znaczne ilości srebrnych pieniędzy z innych obszarów. Wschodni kupcy kupowali za nie futra...
U schyłku średniowiecza nikt nie podważał roli krakowskiego wzgórza jako centrum władzy i najważniejszego punktu kraju. A jednak pozostaje faktem, że od śmierci Kazimierza Wielkiego w 1370 roku aż do samego kresu epoki żaden monarcha – nie licząc...
Z pozoru trudno wyobrazić sobie cokolwiek bardziej słowiańskiego od grodu. Archeolodzy zajmujący się wczesną Słowiańszczyzną skupiają gros swojej uwagi właśnie na poszukiwaniu grodów i badaniu śladów, jakie po nich pozostały. Pasjonaci odtwarzający...
Gdy upadało starożytne Cesarstwo Rzymskie na zachodzie, piramidy w Gizie, z wielką piramidą Cheopsa na czele, miały już jakieś 3000 lat. W średniowiecznej Europie niewielu było ludzi, którzy je widzieli lub o nich słyszeli. Fascynacja niezwykłymi...
Stroje, fryzury i elementy rynsztunku właściwe dla szlachty z Rzeczpospolitej Obojga Narodów nazywano na zachodzie rzeczami typowo polskimi. Tak też zostały zapamiętane nad Wisłą – do dzisiaj chociażby komplet złożony z kontusza, żupana i pasa...
W pierwszej połowie XI stulecia Kraków nie był jeszcze polską stolicą. Uchodził za ośrodek peryferyjny i bardzo świeżo znalazł się w granicach państwa Piastów. A jednak to właśnie w nim podjęto inicjatywę tak imponującą, że nie może się z nią równać...
Warchoł – mówiono u schyłku średniowiecza o kłótni, swarze, awanturze. W wieku XVI wyraz nabrał szerszego znaczenia. Odnoszono go już nie tylko do zdarzeń, lecz także do ludzi, nieodmiennie szlachciców.
Polscy chłopi pańszczyźniani posługiwali się językiem polskim i żyli w Polsce, często od niezliczonych pokoleń. Wielu z nich nie wiedziało nawet o istnieniu jakichkolwiek innych krajów. Mimo to w oczach szlachty żaden przedstawiciel chłopstwa nie...
Po kamiennych pałacach pierwszych Piastów – wznoszonych między innym w Poznaniu, na Ostrowie Lednickim i na Wawelu w Krakowie – pozostały tylko skąpe fragmenty murów i fundamentów. Nie da się zwiedzać książęcych i królewskich domów z wczesnego...
Spór, który rozgorzał w Krakowie w 1079 roku okazał się nie tylko najgłośniejszym, ale też najbardziej znaczącym konfliktem na szczytach władzy w dziejach średniowiecznej Polski. Król Bolesław Śmiały (czy też Szczodry) bezwzględnie rozprawił się z...
Polscy chłopi z epoki nowożytnej mieli swoje obyczaje, przesądy i codzienne praktyki, których tradycja sięgała nawet setki lat wstecz. W opinii szlachty wszystko to były jednak zachowania niegodne, właściwe tylko plebejom. Ziemianin musiał znać...
Nie od razu Rzym zbudowano. I dokładnie to samo można by powiedzieć także o Wawelu. Wielka renesansowa przebudowa najsłynniejszej rezydencji polskich królów zajęła niemal pięćdziesiąt lat. W całości nie ukończono jej zresztą nigdy. Projekt...
W dawnej nauce o działaniach Mieszka Pierwszego pisano, że było to „jednoczenie ziem polskich”. Określenie jest nie tylko mylące, ale też bliskie absurdu. Słowianie, których w drugiej połowie X wieku podbijał i podporządkowywał piastowski wódz z...
Przez całą epokę nowożytną w gronie średniej szlachty nad Wisłą dominował model kobiety podporządkowanej, karnej, niemieszającej szyków mężowi. Jak słusznie podkreślał historyk Andrzej Wyrobisz, taki wzorzec kreowali „niemal wyłącznie mężczyźni i...
Renesansowa przebudowa zamku królewskiego na Wawelu, podjęta przez Aleksandra Jagiellończyka i kontynuowana przez Zygmunta Starego, zajęła niemal pół wieku. Miała jednak trwać o wiele krócej. Plany zniweczyła nagła katastrofa, do jakiej doszło...
Legalne zdobycie szlachectwa było w Rzeczpospolitej Obojga Narodów niemal niemożliwe. Przez trzysta lat – od schyłku dynastii jagiellońskiej do śmierci Augusta III Sasa – nobilitowano niespełna 1400 osób. O wiele większa liczba zamożnych...
Do Henryka Walezego przylgnęły w Polsce jak najgorsze opinie. Do dzisiaj pisze się o nim jako o nieodpowiedzialnym, nawet śmiesznym fircyku, który w najmniejszym stopniu nie nadawał się na monarchę, a poza tym zupełnie nie rozumiał lokalnych...
Historia nowożytnej Polski zna wiele przypadków, gdy wolni ludzie zamieszkujący lub odwiedzający wieś decydowali się wyrzec swojej swobody. Rezygnowali z praw i przyjmowali poddaństwo. W ten sposób zostawali chłopami pańszczyźnianymi, zmuszanymi do...
Władcy Rzeczpospolitej Obojga Narodów wybierani w wolnych elekcjach mieli dalece ograniczoną władzę. Cały system polityczny Rzeczpospolitej szlacheckiej był poza tym obsesyjnie skupiony na strzeżeniu tradycji i unikaniu jakichkolwiek reform...
